หนังสือแจกงานศพกับความแปรเปลี่ยนของอารมณ์ความรู้สึกและความใฝ่ฝัน ของคนภาคใต้ ประเทศไทย ทศวรรษ 2460 – 2550

บทคัดย่อ

บทความวิจัยฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาวิเคราะห์หนังสือแจกงานศพของภาคใต้ ทศวรรษ 2460 ถึงทศวรรษ 2550 โดยเป็นการวิจัยเขิงคุณภาพศึกษาตามแนวพินิจทางประวัติศาสตร์ (Historical approach)

ผลการวิจัยพบว่า หนังสือแจกงานศพของสังคมท้องถิ่นใต้ ทศวรรษ 2460 - 2550  เป็นการนำเสนอข้อมูลชีวประวัติบุคคลของผู้เสียชีวิตหรือไม่ใช่แค่เป็นเพียงหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่แสดงข้อสนเทศเท่านั้น หากแต่มีความสำคัญในแง่ที่เป็นพื้นที่ของความคิด อารมณ์ความรู้สึกและความใฝ่ฝันซึ่งสัมพันธ์กับบริบทแวดล้อมทางสังคม เศรษฐกิจ การเมือง และระบบวัฒนธรรม  ฉะนั้น หนังสือแจกงานศพของสังคมภาคใต้จึงเผยให้เห็นความแปรเปลี่ยนของอารมณ์ความรู้สึกและความใฝ่ฝันของคนภาคใต้ ออกได้เป็น 4 ระยะ กล่าวคือ ระยะแรก ช่วงแรก ทศวรรษ 2460 ถึงต้นทศวรรษ 2490 ช่วงแรกเป็น “กลไกของระบบราชการสมัยใหม่”  มีผลซึมลึกเข้าไปสู่ระบบคุณค่าและความหมายของชีวิตผู้คนในสังคมท้องถิ่นให้อยู่เริ่มเชื่อมโยงตัวตนกับรัฐไทยสมัยใหม่ที่ก่อกำเนิดขึ้น ระยะต่อมา กลางทศวรรษ 2490 – 2510 เป็นยุคแห่งการสร้าง “แบบแผน” ความภาคภูมิใจต่อความสำเร็จของบุคคลในการสร้างฐานะทางเศรษฐกิจและหน้าที่การงาน ระยะที่ 3 ทศวรรษ 2520 – 2530 การนำเสนอเส้นทางเดินชีวิตเน้นให้เห็นพื้นเพความเป็น “คนบ้านนอก-ชนบท”  แต่สามารถเข้าสู่ระบบราชการและระบบการผลิตสมัยใหม่จนประสบความสำเร็จ และช่วงปัจจุบัน นับตั้งแต่ทศวรรษ 2540 เป็นต้นมา หนังสือแจกงานศพไม่ได้เป็นเพียงพื้นที่ความหมายของคนตายเท่านั้น แต่ได้กลายเป็นพื้นที่ของการแสดงออกเกียรติ ศักดิ์ศรี และการจัดวางตำแหน่งแห่งที่ของ “คนเป็น”ด้วย