การประยุกต์ใช้หลักธรรมในการบริหารงาน

บทคัดย่อ

ในปัจจุบันองค์การหรือหน่วยงานต่างๆ ต้องพึ่งการบริหารอยู่มากในบรรดากิจกรรมของมนุษย์ไม่มีสิ่งใดมากไปกว่าการบริหาร เพราะงานด้านการบริหารจะเป็นงานที่สำคัญต่อการอำนวยการให้มนุษย์ทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ และประสิทธิผลมากกว่าแต่ก่อน เราจะพบว่าองค์การเกิดขึ้นและมีอยู่ในสังคมมนุษย์ทุกหนทุกแห่ง เพื่อเป็นเครื่องมือสำหรับการดำเนินกิจกรรมต่างๆ ตลอดจนความพยายามของกลุ่มคนที่มีความรู้ความสามารถความชำนาญรวมทั้งประสบการณ์ในวิชาชีพนั้นๆ แล้วรวมตัวกันขึ้น เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ขององค์การหรือหน่วยงาน ซึ่งบุคคลคนเดียว ไม่สามารถทำได้สำเร็จ หรือไม่ ย่อมขึ้นอยู่กับความสามารถของผู้ทำหน้าที่ในการบริหารในองค์การ จึงอาจกล่าวได้ว่า การบริหารเป็นสิ่งควรคู่และเกี่ยวข้องกับองค์การเสมอ และการบริหารที่ดีผู้บริหารจะต้องมีคุณธรรมและจริยธรรม และเป็นผู้ที่ทำให้ผู้ใต้บังคับบัญชาศรัทธาปสาท คือมีความเชื่อและเลื่อมใสในตัวผู้บริหาร และหลักธรรมในการบริหารมีเป็นจำนวนมาก
พระพุทธเจ้าตรัสว่า โรคมี ๒ อย่าง คือ โรคทางกาย (กายิกโรค) และโรคทางจิตวิญญาณ (เจตสิกโรค) พระองค์ทรงประกาศคำสอนเพื่อรักษาโรคทางจิตวิญญาณ และได้รับการยกย่องจากพระสาวกว่าเป็นนายแพทย์ผู้เยียวยารักษาโรคของชาวโลกทั้งปวง (สัพพโลกติกิจฉโก) ยาที่พระองค์ทรงใช้รักษาโรคก็คือ ธรรมโอสถ ในครั้งพระพุทธกาล ใครป่วยเป็นโรคทางจิตวิญญาณใด พระพุทธเจ้าทรงแสดงธรรมสำหรับรักษาโรคนั้น การฟังธรรมได้ผลชะงัดนัก แต่ในสมัยปัจจุบันที่พระพุทธเจ้าดับขันธปรินิพพานไปนานแล้ว เหลือไว้แต่ธรรมโอสถ จำนวน ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขันธ์ ในพระไตรปิฎกใครจะนำธรรมโอสถไปใช้ก็คงต้องเลือกใช้ยาที่เหมาะสมกับโรคของตน
การรู้จักเลือกธรรมโอสถที่เหมาะสมไปใช้ในชีวิต เรียกว่า ธัมมนานูธัมมปฏิบัติ แปลว่าปฏิบัติธรรมน้อยให้คล้อยธรรมใหญ่ หมายความว่า ปฏิบัติข้อธรรมที่สอดคล้องกับจุดมุ่งหมายของเรา เช่น ถ้าเป้าหมายของเราคือเศรษฐี เราก็ต้องเลือกปฏิบัติธรรมที่ว่า หัวใจเศรษฐี หรือทิฏฐธัมมิกัตถประโยชน์ ๔ ประการ ถ้าเราต้องการความสำเร็จในชีวิต เราต้องปฎิบัติธรรมคือ อิทธิบาท ๔ ประการการเลือกข้อธรรมมาปฏิบัติเพื่อให้บรรลุเป้าหมายที่เราต้องการเช่นนี้ จัดเป็นการประยุกต์ธรรมมาใช้ประโยชน์ในชีวิตจริง คำถามที่ตามมาก็คือ เมื่อเราตั้งเป้าหมายว่าจะเป็นนักบริหารที่เก่งและดีเราควรปฏิบัติธรรมอะไรบ้าง
อาจจะพอสรุปได้ว่า ผู้บริหาร คือผู้ที่ทำงานให้สำเร็จโดยอาศัยคนอื่นเขา การบริหารงานด้วยคุณธรรม จริยธรรม ถือธรรมาธิปไตยเป็นใหญ่ ที่ยึดหลักการและความสำเร็จของงานเป็นใหญ่ จึงเป็นผู้บริหารที่นั่งอยู่ในหัวใจของคนร่วมงาน ทั้งนี้เพราะมี ความรอบรู้ด้วยอริยสัจ(๔) มีดีด้วยธรรมอุปการะมาก (๒) อุปถากด้วยทิศ(๖) ไม่วิตกด้วยปาติโมกข์(๓) สร้างโลกด้วยพรหมวิหาร(๔) ประสานด้วยมีอปริหานิยธรรม(๗) น้อมนำผลสำเร็จด้วยอิทธิบาท(๔)