การบริหารโครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 เพื่อสร้างวัฒนธรรมการอยู่ ร่วมกันของชุมชนต้นแบบภาคเหนือตอนล่าง

บทคัดย่อ

การวิจัยฉบับนี้มีวัตถุประสงค์ คือ 1. เพื่อศึกษาปัจจัยที่มีผลต่อความสาเร็จในการบริหาร
โครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 จากชุมชนต้นแบบภาคเหนือตอนล่าง 2. เพื่อค้นหามาตรฐานทาง
วัฒนธรรมการอยู่ร่วมกันตามหลักการของศีล 5 จากชุมชนต้นแบบภาคเหนือตอนล่าง 3. เพื่อเสนอ
รูปแบบการสร้างวัฒนธรรมการอยู่ร่วมกันโดยใช้กลไกการบริหารโครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5
จากชุมชนต้นแบบภาคเหนือตอนล่าง ระเบียบวิธีวิจัยเป็นเชิงคุณภาพ (Qualitative re earch) โดย
เก็บรวบรวมข้อมูลจากเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง ดาเนินการตามรูปแบบวิธีการวิจัยเอกสาร
และเก็บรวบรวมข้อมูลโดยการสัมภาษณ์เชิงลึก จากผู้ให้ข้อมูลสาคัญ จานวน 27 ท่าน พื้นที่ที่ใช้ใน
การวิจัยในครั้งนี้ คือ ชุมชุนนครชุม จังหวัดกาแพงเพชร ชุมชุนหนองบัวใต้ จังหวัดตาก และชุมชน
วัดหนองพยอม จังหวัดพิษณุโลก เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยเป็นแบบสัมภาษณ์ที่มีโครงสร้าง โดยนา
ข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์เนื้อหา การสังเคราะห์ข้อมูล เพื่อเข้าสู่กระบวนการถอดบทเรียนและค้นหา
รูปแบบการอยู่ร่วมกันโดยใช้กลไกโครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 จากชุมชนต้นแบบภาคเหนือตอนล่าง
ที่เป็นหลักการเสริมสร้างความสมานฉันท์ตามกระบวนการสร้างวัฒนธรรมการอยู่ร่วมกัน และ
ดาเนินการสนทนากลุ่มเฉพาะ โดยผู้เชี่ยวชาญจานวน 10 ท่าน เพื่อทาการยืนยันความสมบูรณ์ของ
ข้อมูล

ผลการวิจัยพบว่า
1. ปัจจัยที่ส่งผลสาเร็จในการบริหารโครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 จากชุมชนต้นแบบ
ตามแนวทฤษฎี POSDCoRB ทั้ง 7 ปัจจัย คือ ปัจจัยด้านการวางแผน ปัจจัยด้านการบริหารองค์
ปัจจัยด้านการบริหารงานบุคคล ปัจจัยด้านการอานวยการ ปัจจัยด้านการประสานความร่วมมือ
ปัจจัยด้านการกากับติดตามและการรายงานผล ปัจจัยด้านการสนับสนุนและงบประมาณ พบว่า
ผลสาเร็จในพื้นที่ต้นแบบนั้น สาเหตุหลักเกิดขึ้นจากการขับเคลื่อนในระดับชุมชนอย่างจริงจัง โดยมี
องค์กรคณะสงฆ์เป็นตัวขับเคลื่อนหลักในการทางาน มีส่วนงานราชการเป็นฝ่ายสนับสนุน
และประการสาคัญมีบ้านและชุมชนให้ความร่วมมือที่เกิดจากแรงศรัทธา ที่ประกอบด้วย บ้าน วัด
และส่วนราชการ เป็นต้น 

2. การสร้างมาตรฐานและวัฒนธรรมการอยู่ร่วมกัน โดยภาพรวมสามารถที่จะ
สังเคราะห์จากผลในการบริหารโครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 จากชุมชนต้นแบบ พบว่า การสร้าง
มาตรฐานและวัฒนธรรมการอยู่ร่วม มีองค์ประกอบ ดังนี้คือ 1) ผู้นา หรือ ภาวะผู้นาในชุมชน เป็น
เครื่องมืออย่างหนึ่งที่ผลักดันให้โครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 ประสบความสาเร็จ ที่เกิดขึ้นจากความ
เชื่อถือที่ส่งผลต่อปฏิบัติตามได้ คือ ทั้งฝ่ายอาณาจักรและฝ่ายศาสนจักร จะต้องเป็นผู้ที่จะกาหนด
แนวทางให้เกิดการขับเคลื่อนโครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 เป็นบุคคลที่สามารถที่จะทาให้ชุมชนมีการ
เปลี่ยนแปลงได้ 2) จิตวิญญาณของชุมชน หรือ อุดมการณ์ คือ ความศรัทธาหรือความเชื่อ เป็น
กลไกที่ทาให้โครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 ประสบความสาเร็จ หากชุมชนขาดจิตวิญญาณ หรือ
อุดมการณ์ ก็จะส่งผลให้การทางานขาดเสถียรภาพ ต่างคนต่างคิด ไม่สามารถกาหนดทิศทางการ
ทางานได้ และจิตวิญญาณ หรือ อุดมการณ์ นี้จะต้องเกิดขึ้นด้วยความสมัครใจ 3) กิจกรรมที่เน้น
การสร้างการมีส่วนร่วมในชุมชน ที่ผ่านมาโครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 มีข้อดีอยู่หลายประการ แต่
ประการสาคัญ คือ ทาให้พระสงฆ์มีประสบการณ์ในการบริหารโครงการมากยิ่งขึ้น เช่นการติดต่อ
ประสานงานทั้งองค์กรคณะสงฆ์ และส่วนงานราชการ ซึ่งมีส่วนทาให้พระสงฆ์เกิดความเข้มแข็ง
ยิ่งขึ้น และเป็นตัวทาให้พระสงฆ์มีทักษะในการบริหารโครงการ เช่น มีองค์ความรู้ในการประเมินผล
สาเร็จของการดาเนินโครงการ 4) กฎกติกาชุมชน ที่เกิดขึ้นจาก 3 องค์ประกอบ เป็นตัวถักทอให้เกิด
วัฒนธรรมการอยู่ร่วมกันภายใต้หลักการของศีล 5 และจะสาเร็จขึ้นได้ต้องมีองค์ประกอบ คือ
จะต้องทาให้สมาชิก ระดับบุคคล ระดับครอบครัว และระดับชุมชนส่วนใหญ่เคารพกฎกติกา มีส่วน
ในการสร้างกฎกติกา และใช้เครื่องมือนั้นในการบังคับคนในชุมชนปฏิบัติตามกฎกติกา

3. รูปแบบการอยู่ร่วมกันโดยใช้กลไกการบริหารโครงการหมู่บ้านรักษาศีล 5 จากชุมชน
ต้นแบบ ค้นพบว่า มีอยู่ 2 รูปแบบ คือ 1) รูปแบบการสร้างวัฒนธรรมในการอยู่ร่วมกันโดยใช้กลไก
การบริหารโครงการหมู่บ้านรักษา 5 แบบแนวราบ ที่เกิดขึ้นได้ด้วยการผสานความร่วมมือในการ
ทางานของชุมชน 2) รูปแบบการสร้างวัฒนธรรมในการอยู่ร่วมกันโดยใช้กลไกการบริหารโครงการ
หมู่บ้านรักษา 5 แบบแนวดิ่ง เกิดขึ้นโดยกระบวนการสั่งการ อย่างไรก็ตามทั้ง 2 รูปแบบนี้ มี
เป้าหมายที่ตอบสนองต่อนโยบายโครงการหมู่บ้านที่เป็นไปในทิศทางเดียวกัน ที่ต้องการให้สังคมเกิด
ความสงบสุข