ศึกษาวิเคราะห์วิธีกวนข้าวทิพย์ของพุทธศาสนิกชนในสังคมไทย

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 3 ข้อ คือ 1) เพื่อศึกษาพิธีกรรมการกวนข้าวทิพย์ในพระพุทธศาสนา 2) เพื่อศึกษารูปแบบพิธีกรรมการกวนข้าวทิพย์ในสังคมไทย 3) เพื่อวิเคราะห์รูปแบบการกวนข้าวทิพย์ของพุทธศาสนิกชน ในสังคมไทยที่บูรณาการด้วยการกวนข้าวทิพย์ตามหลักพระพุทธศาสนาจากการศึกษา พบว่า การกวนข้าวทิพย์มีร่องรอยปรากฏอยู่ในพระไตรปิฎกเป็นอาหารที่ไม่มีเนื้อสัตว์เจือปนมีกรรมวิธีการในการหุง มีส่วนผสมมีน้านมเป็นหลักเป็นอาหารที่นิยมรับประทานกันในสมัยพุทธกาลพระพุทธเจ้าได้เสวยอาหารที่เรียกว่าข้าวมธุปายาส หรือข้าวทิพย์ที่สมัยปัจจุบันท้าให้พระองค์ได้ตรัสรู้ ดังนั้นสมัยปัจจุบันนี้เมื่อจะท้าพิธีกวนข้าวทิพย์จึงต้องอ้างอิงเรื่องนางสุชาดาเป็นเจ้าตำหรับคนแรกที่ได้น้าข้าวทิพย์ไปถวายพระมหาบุรุษ มีหลักฐานปรากฏชัดในสมัยรัชกาลที่ 5
ที่ทรงให้มีพระราชพิธีกวนข้าวทิพย์ในพระราชวัง โดยมีพระน้องนางเธอ พระเจ้าลูกเธอเป็นสาวพรหมจารีในการกวนประเพณีกวนข้าวทิพย์จะสำเร็จได้ต้องอาศัยความศรัทธาความเชื่อที่ยังมีอยู่ของประชาชนทั่วไป และผู้น้าในชุมชนที่จะร่วมมือกันอนุรักษ์ประเพณีนี้ไว้ เพราะต้องใช้ความร่วมมือร่วมใจของประชาชนจ้านวนมาก ในการเตรียมการ การจัดหาอุปกรณ์ในการกวน แรงงานในการกวน และการเตรียมการ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเงินที่ใช้ในการจัดซื้อจัดหาสิ่งของต่าง ๆ เป็นจ้านวนมาก ด้วยเหตุผลข้างต้นในปัจจุบันบางวัด บางท้องที่จึงเลิกประเพณีกวนข้าวทิพย์นี้ไป เพราะขาดความพร้อมในเรื่องต่างๆ จากคติศรัทธาความเชื่อของชาวพุทธในประเทศไทยได้ขนานนาม“ข้าวมธุปายาส” ว่าเป็น“ข้าวกระยาทิพย์” หรือ “ข้าวทิพย์” สังคมคือกลุ่มคนที่อาศัยอยู่ด้วยกันในบริเวณใดบริเวณหนึ่ง มีความรู้สึกผูกพันร่วมมือกันในการถ่ายทอด ประเพณี วัฒนธรรม ความคิด และความเชื่อในสังคมในงานวันวิสาขบูชา ณมณฑลพิธีท้องสนามหลวงเป็นประจ้าทุกปี แต่ละภาคส่วน มีส่วนร่วมในการจัดเตรียมงานพิธี และประชาสัมพันธ์ เผยแพร่ความรู้ให้แก่สาธารณะชน พร้อมทั้งประสานงานกับหน่วยงาน ประชาชน กลุ่มองค์กรต่างๆ เป็นการสร้างเครือข่ายความช่วยเหลือซึ่งกันและกัน เพื่อให้บรรลุนโยบายของรัฐ เป็นการสนับสนุน สืบสานงานพิธีการกวนข้าวทิพย์ ในวันวิสาขบูชา ณ มณฑลพิธีท้องสนามหลวง