การจัดการองค์กรสงฆ์เพื่อความมั่นคงของพระพุทธศาสนาแห่งประเทศไทย

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์ 1. เพื่อศึกษาสภาพการบริหารจัดการองค์กรสงฆ์ในปัจจุบัน 2. เพื่อศึกษาองค์ประกอบของการบริหารจัดการองค์กรสงฆ์ 3. เพื่อเสนอองค์ประกอบการจัดการองค์กรสงฆ์เพื่อความมั่นคงของพระพุทธศาสนาแห่งประเทศไทย วิธีการศึกษาในครั้งนี้ ผู้วิจัยได้ทำการศึกษาเชิงคุณภาพ โดยศึกษาข้อมูลจากพระไตรปิฎก เอกสาร ตำรา สื่อ อิเล็กทรอนิกส์ และหนังสือที่รวบรวมเกี่ยวกับหลักของการปฏิบัติ และเก็บข้อมูลจากการสัมภาษณ์เชิงลึก จำนวนผู้ให้สัมภาษณ์ 25 รูป/คน แล้วนำมาวิเคราะห์เพื่อให้ได้เนื้อหาสอดคล้องตามความเป็นจริงที่เกิดจากการสัมภาษณ์ การสังเกตการณ์ และการสนทนากลุ่มเฉพาะกับผู้เชี่ยวชาญ จำนวน 14 รูป/คน

ผลจากการวิจัยพบว่า
1. สภาพการจัดการองค์กรสงฆ์ในปัจจุบัน มีประเด็นสำคัญที่ผู้วิจัยได้จากการศึกษา วิเคราะห์ 7 ประการด้วยกัน กล่าวคือ (1) ด้านระบบและรูปแบบในการบริหารจัดการวัด (2) ปัญหาด้านผู้นำในการบริหารจัดการวัด (3) ด้านการจัดบุคลากรในการบริหารจัดการวัด (4) ด้านงบประมาณในการบริหารจัดการวัด (5) ด้านเทคโนโลยีและอุปกรณ์ในการบริหารจัดการวัด (6) ด้านสภาพแวดล้อมโบราณวัตถุ/พุทธศิลป์/อาคารสถานที่/ภูมิทัศน์ธรรมชาติ และ (7) ปัญหาด้าน ความสัมพันธ์กับชุมชน แนวทางในการแก้ไขปัญหาในการบริหารจัดการวัดของคณะสงฆ์ทั้ง 7 ประการนั้น วัดและคณะสงฆ์ต้องให้ความสำคัญและตระหนักว่าวัดเป็นรากฐานสำคัญยิ่งในการคงอยู่ของพระพุทธศาสนา คณะผู้บริหารวัดและคณะสงฆ์ทุกระดับควรมีความรับผิดชอบต่อวัดและพระสงฆ์โดยรวมให้มากขึ้นกว่าที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน

2. องค์ประกอบของการปกครองสมัยพุทธกาลพระพุทธเจ้าทรงปกครองคณะสงฆ์โดยการยึดหลักธรรมาธิปไตยในการบริหารจัดการคณะสงฆ์ การเกิดขึ้นและการดำรงอยู่ขององค์กรคณะสงฆ์ในสมัยพุทธกาล จึงมีนัยของความสัมพันธ์กับสภาพบริบททางสังคมเป็นอย่างมาก และในความเป็นจริงการเกิดขึ้นและดำรงอยู่ขององค์กรไม่ว่าจะเป็นองค์กรใดก็ตาม ย่อมต้องมีพื้นฐานมาจากสภาพแวดล้อมทางสังคมที่องค์กรนั้น ๆ ดำรงอยู่เป็นหลัก การจัดองค์กรคณะสงฆ์จึงเป็นการจัดสภาพการเพื่อให้เอื้ออำนวยต่อการศึกษาและการพัฒนาตนเองของสมาชิกในองค์กรคณะสงฆ์ โดยพุทธวิธีในการจัดองค์กรของพระพุทธเจ้าในสมัยพุทธกาล มี 3 นัย กล่าวคือ (1) การจัดตั้งและการจัดองค์กรคณะสงฆ์ในสมัยพุทธกาล (2) การแบ่งงานในองค์กรคณะสงฆ์สมัยพุทธกาล (3) การมอบหมายหน้าที่และความรับผิดชอบในองค์กรคณะสงฆ์สมัยพุทธกาล การจัดองค์กรคณะสงฆ์ในพระพุทธศาสนา จึงมีลักษณะที่เป็นการเฉพาะและเหมาะสมกับธรรมชาติทางภูมิศาสตร์และสังคมอินเดียในสมัยนั้น ดังจะเห็นผลสำเร็จได้จากการที่พระพุทธศาสนาเจริญมั่นคงและแพร่หลายในสังคมอินเดียขณะนั้น

3. การบริหารจัดการองค์กรสงฆ์เพื่อส่งเสริมความมั่นคงของพระพุทธศาสนาแห่งประเทศไทยนั้น ควรปฏิบัติตามหลักการบริหารจัดการ แบบ 5M เพื่อมุ่งสู่เป้าหมายแห่งความสำเร็จ
ผู้บริหารองค์กรวัดของคณะสงฆ์ พึ่งมีการพัฒนาบุคลากร เพื่อเพิ่มศักยภาพในการบริหารงานของวัดและคณะสงฆ์ กล่าวคือ (1) ด้านการปกครอง (2) ด้านการศาสนศึกษา (3) ด้านการเผยแผ่ (4) ด้านการศึกษาสงเคราะห์ (5) ด้านการสาธารณูปการ และ (6) ด้านการสาธารณสงเคราะห์ แบบ 5Mสรุปได้ดังนี้คือ (1) M ตัวที่ 1 : (man) คือ คน/บุคลากรคณะสงฆ์ (2) M ตัวที่ 2 : (money) คือ“เงิน/งบประมาณ” ในการบริหารจัดการคณะสงฆ์ (3) M ตัวที่ 3 : (Materials) วัสดุ อุปกรณ์เครื่องมือในการบริหารจัดการคณะสงฆ์ (4) M ตัวที่ 4 : (Management) การบริหารจัดการวัด (5) M ตัวที่ 5 : (Moral) หลักคุณธรรม จากการศึกษาวิเคราะห์ข้อมูลในการบริหารจัดการวัดแบบ 5M เป็นแนวทางไปสู่การบริหารจัดการวัดเพื่อความมั่นคงแห่งพระพุทธศาสนาของคณะสงฆ์ใน
ประเทศไทยได้เป็นอย่างดี