การมีส่วนร่วมของประชาชนในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ของป่าห้วยขาแข้ง จังหวัดอุทัยธานี

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์ คือ ๑) เพื่อศึกษาการมีส่วนร่วมของประชาชนในการ
อนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติของปุาห้วยขาแข้ง จังหวัดอุทัยธานี ๒) เพื่อศึกษาหลักธรรมที่มี
ความสัมพันธ์กับการมีส่วนร่วมของประชาชนในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติของปุาห้วยขาแข้ง
จังหวัดอุทัยธานี และ ๓) เพื่อนาเสนอแนวทางในการพัฒนาการมีส่วนร่วมของประชาชนในการ
อนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติของปุาห้วยขาแข้ง จังหวัดอุทัยธานี โดยกาหนดระเบียบวิธีวิจัยเป็นแบบ
ผสานวิธีเป็นวิจัยเชิงคุณภาพเก็บข้อมูลจากผู้ให้ข้อมูลสาคัญ จานวน ๒๒ รูป/คน ด้วยแบบสัมภาษณ์เชิง
ลึกที่มีโครงสร้าง โดยการสัมภาษณ์เกี่ยวกับการมีส่วนร่วมของประชาชนในการอนุรักษ์
ทรัพยากรธรรมชาติของปุาห้วยขาแข้ง จังหวัดอุทัยธานี จากผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการอนุรักษ์
ทรัพยากรธรรมชาติของปุาห้วยขาแข้ง จังหวัดอุทัยธานี โดยหลักเกณฑ์การเลือกผู้ทรงคุณวุฒิ เพื่อ
เป็นผู้ให้ข้อมูลสาคัญใช้การเลือกแบบเจาะจงในการสนทนากลุ่มเฉพาะและการวิเคราะห์ข้อมูลโดย
การพรรณนาความ โดยการวิจัยเชิงปริมาณ ได้เก็บข้อมูลด้วยแบบสอบถามซึ่งมีค่าความเชื่อมั่นทั้งฉบับ
เท่ากับ 0.๘๖๒ จากกลุ่มตัวอย่างซึ่งได้มาจากการสุ่มแบบอย่างง่าย จานวน ๓๘๔ คน สถิติที่ใช้ในการ
วิเคราะห์ ได้แก่ ค่าความถี่ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย ค่าส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และการวิเคราะห์ปัจจัยที่
มีความสัมพันธ์ประสิทธิผลโดยใช้ค่าสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์ของเพียร์สัน ผลการวิจัย พบว่า
๑. การมีส่วนร่วมของประชาชนในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติของปุาห้วยขาแข้ง
ด้านการตัดสินใจ มีการจัดตั้งคณะกรรมการในการดาเนินงานการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติปุา
ห้วยขาแข้ง ซึ่งจะประกอบไปด้วยหน่วยงานที่เกี่ยวข้องหลายหน่วย ด้านการปฏิบัติการ มีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ มีการขับเคลื่อนการแก้ไขและพัฒนาพื้นที่โดยมีการกาหนด ด้านการรับ
ผลประโยชน์ ประชาชนได้รับประโยชน์ทั้งทางตรงและทางอ้อม คือ เป็นแหล่งอาหาร และสร้าง
รายได้ ฝนตกต้องตามฤดูกาล และเป็นแหล่งท่องเที่ยว ด้านการประเมินผล ให้ประชาชนมีส่วนร่วมใน
การอนุรักษ์ ทากิจกรรม การทางาน
๒) หลักธรรมฆราวาสธรรม มีความสัมพันธ์กับการมีส่วนร่วมเกี่ยวกับด้านสัจจะ มีความ
ตั้งใจที่จะอยู่กับธรรมชาติ ด้านทมะ ระมัดระวังมิให้ใครมาทาลายปุา ด้านขันติ อดทนต่อความโลภ
ในผืนปุาเพื่อประโยชน์ของตนเอง ด้านจาคะ เสียสละในการใช้ชีวิตเพื่อการอนุรักษ์
ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัดอุทัยธานีโดยได้คณะกรรมการการดาเนินงาน หน่วยงาน
ที่เกี่ยวข้อง ประชาชน ผู้นาชุมชน เยาวชนและเด็กต้องมีการนาเสนอข้อมูลที่เป็นจริง มีความซื่อสัตย์
ต่อท้องถิ่น ร่วมกันดูแลและอนุรักษ์ร่วมกัน และยังสัมพันธ์กับหลักสังคหวัตถุธรรม ในการอนุรักษ์
ต้องรู้จักให้เพื่อคืนความสมบูรณ์สู่ธรรมชาติ ทุกฝุายต้องทางานร่วมกันพูดคุยเพื่อใช้ชีวิตร่วมกับ
ธรรมชาติให้กลมกลืนมากที่สุดและต้องแนะนาข้อมูลที่เป็นจริงกับทุกฝุายเพื่อให้เกิดสัมพันธภาพที่ดี
และเอื้อเฟื้อระหว่างคนกับปุาและสัตว์
๓. แนวทางในการพัฒนาการมีส่วนร่วมของประชาชนในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ
ของปุาห้วยขาแข้ง ดังนี้ ด้านการตัดสินใจ มีส่วนร่วมได้โดยการนาเสนอปัญหาต่างๆ ที่มีผลกระทบ
ต่อทรัพยากรธรรมชาติของปุาห้วยขาแข้ง ให้ประชาชนในพื้นที่มีส่วนร่วมในการลงมติและตรวจสอบ
เสริมสร้างบรรยากาศการเรียนรู้ด้านธรรมชาติ จัดกิจกรรมการเผยแพร่ เพื่อกระตุ้นจิตสานึกให้เข้า
มามีส่วนร่วมอนุรักษ์ให้เป็นไปอย่างยั่งยืน ด้านการปฏิบัติการ เป็นผู้แทนของชุมชนเข้ามาเป็น
คณะกรรมการที่ปรึกษาเพื่อร่วมวางแผนกิจกรรมหรือโครงการที่เกี่ยวกับการอนุรักษ์
ทรัพยากรธรรมชาติ สร้างเครือข่ายจิตอาสาอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ กระตุ้นจิตสานึกของเยาวชน
ให้มีการอนุรักษ์ปุาและน้า “ร่วมคิด ร่วมทา และเป็นเจ้าของ” การเปลี่ยนจากผู้บุกรุกเป็นผู้ร่วม
อนุรักษ์ ฝึกอบรมให้ความรู้วิธีการอยู่ร่วมกันของประชาชนกับปุา และเรียนรู้ข้อกฎหมายต่างๆ ว่า
อะไรปฏิบัติได้ และปฏิบัติไม่ได้ ด้านการรับผลประโยชน์ มีคุณภาพชีวิตที่ดีในด้านอาหาร ที่อยู่
อาศัย เครื่องนุ่งห่ม และยารักษาโรค ยังสามารถเพิ่มรายได้ในชุมชน ครอบครัว ปุายังเป็นทุนในการ
ทาเกษตรกรรม คือ การที่มีน้าใช้เพียงพอในด้านเกษตรกรรม การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติของปุา
ห้วยขาแข้งยังสามารถสร้างความรัก ความสามัคคีในหมู่ประชาชนและชุมชนอีกด้วย ด้านการ
ประเมินผล การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของปุาห้วยขาแข้งประชาชนร่วมเสนอแนะ
แนวทางการพัฒนา ปรับปรุง แก้ไข วางแผน ร่วมแสดงความคิดเห็น นาเสนอปัญหาต่างๆ ร่วมกับ
หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ยังเป็นเวทีชี้แจงนโยบาย วิสัยทัศน์ การเป็นแหล่งเรียนรู้ มีระบบนิเวศที่
สมบูรณ์ แสดงให้เห็นว่าการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของปุาห้วยขาแข้งมี
ประสิทธิภาพและประสิทธิผลที่ดี