ความสุขและความทุกข์ในทัศนะของเจรามี เบนธัม : การศึกษาเชิงวิพากย์

บทคัดย่อ

บทความวิจัยเรื่องนี้ มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาแนวคิดความสุข และความทุกข์ในทัศนะของ เจรามี เบนธัม 2) เพื่อศึกษาแนวคิดความสุข และความทุกข์ในทัศนะของ พุทธปรัชญาเถรวาท และ 3) เพื่อวิเคราะห์เชิงวิพากษ์แนวคิดความสุข และความทุกข์ในฐานะรากฐานของระบบ จริยศาสตร์ของเจรามี เบนธัมในทัศนะของพุทธปรัชญาเถรวาท การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยการศึกษาค้นคว้าข้อมูลตำราทางวิชาการและเอกสารที่เกี่ยวข้อง จากการวิจัยความสุขและความทุกข์ในทัศนะของเจรามี เบนธัม พบว่า

            การศึกษาวัตถุประสงค์ข้อที่ 1 พบว่า เจรามี เบนธัม เชื่อว่า ความสุขหรือความพึงพอใจเกิดเป็นพื้นฐานการกระทำ เพื่อให้ได้สิ่งที่ดีที่สุดทางกาย และทางใจ และความทุกข์คือ ความไม่พึงพอใจ เป็นพื้นฐานให้หลีกเลี่ยงความทุกข์ เบนธัม เชื่อว่า เกณฑ์การตัดสินความถูกคือ การได้รับความสุข การกระทำที่ให้เกิดความสุขถือว่าเป็นสิ่งที่ดีที่สุด และเกณฑ์ตัดสินความผิดคือ การความทุกข์ การกระทำที่ให้ความทุกข์ถือว่าเป็นสิ่งที่ต้องหลีกเลี่ยง

            การศึกษาวัตถุประสงค์ข้อที่ 2 พบว่า พุทธปรัชญาเชื่อว่า ความสุขหรือสุขเวทนา เป็นความพึงพอใจที่เกิดขึ้นทางกาย และทางจิตใจ และความทุกข์หรือทุกขเวทนา เกิดจากเหตุปัจจัยที่เป็นความรู้สึกมาบีบคั้นทางร่างกาย และทางจิตใจ ในพุทธปรัชญา เชื่อว่า ความสุขในฐานะรากฐานทางศีลธรรมคือ อโลภะ อโทสะ อโมหะ เพราะว่า เป็นผลมาจากกุศลมูลให้มีความประพฤติที่สม่ำเสมอทางกาย ทางวาจา ทางจิตใจ และความทุกข์ในฐานะรากฐานที่ไม่มีศีลธรรมคือ โลภะ โทสะ โมหะ เพราะว่า เป็นผลจากอกุศลมูลซึ่งทำให้มีความประพฤติที่ไม่สม่ำเสมอทั้งทางกาย ทางวาจา ทางจิตใจ

          การศึกษาวัตถุประสงค์ข้อที่ 3 พบว่า การวิพากย์พุทธปรัชญาไม่เห็นด้วยกับความเชื่อของเจรามี เบนธัม ที่ว่า ความสุขที่ได้จากความพึงพอใจทางร่างกาย และทางจิตใจสามารถเป็นรากฐานทางศีลธรรม พุทธปรัชญาให้เหตุผลว่า ความสุขที่ใช้เป็นรากฐานทางศีลธรรมควรจะมาจากจิตใจที่ปราศจากกุศลมูล คือ อโลภะ อโทสะ อโมหะ เพราะว่า การใช้ความสุขที่เกิดจากความพึงพอใจเป็นรากฐานทางศีลธรรมเป็นสิ่งที่ไม่แน่นอน เพราะคนแต่ละคนย่อมมีความพึงพอใจต่างกัน และพุทธปรัชญาไม่เห็นด้วยกับเจรามี เบนธัม เชื่อว่า ความทุกข์ที่ทำให้เกิดความไม่พึงพอใจเป็นสิ่งที่ต้องหลีกเลี่ยง ในเรื่องนี้พุทธปรัชญาให้เหตุผลว่า ความทุกข์ที่มาจากการกระทำของ โลภะ โทสะ โมหะเป็นสิ่งที่ควรหลีกเลี่ยง และนำไปใช้เป็นรากฐานทางศีลธรรมไม่ได้ เพราะว่า อกุศลมูลเป็นสาเหตุให้เกิดความทุกข์ จากมุมมองนี้แสดงให้เห็นว่า เบนธัมให้ความสำคัญกับความสุขที่เกิดจากความพึงพอใจ และยังให้ความสำคัญกับความทุกข์ในฐานะเป็นสิ่งที่ให้ความไม่พึงพอใจทางกาย และใช้เป็นรากฐานความผิดศีลธรรม ในเรื่องนี้พุทธปรัชญาเห็นด้วยกับความสุขทางกาย และทางจิตใจในฐานะที่เป็นรากฐานทางศีลธรรม ส่วนในเรื่องความทุกข์นั้น ได้เสนอให้บุคคลกำจัดอกุศลมูลที่เป็นเหตุให้เกิดความทุกข์ทั้งทางร่างกายและจิตใจ จากเหตุผลนี้แสดงให้เห็นว่า แนวคิดของพุทธปรัชญาเกี่ยวกับเรื่องความสุข และความทุกข์ในฐานะเป็นรากฐานทางศีลธรรมตามแนวคิดของเบนธัมจึงมีความแตกต่างกัน