มาตรการทางกฎหมายในการระงับข้อพิพาทในชุมชน ด้วยกระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์เพื่อลดขั้นตอนการร้องทุกข์ เข้าสู่กระบวนการสอบสวน

บทคัดย่อ

ดุษฎีนิพนธ์นี้มีวัตถุประสงค์ที่จะศึกษาเกี่ยวกับมาตรการในการระงับข้อพิพาทในชุมชนด้วยกระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์เพื่อลดขั้นตอนการร้องทุกข์เข้าสู่กระบวนการสอบสวนเพื่อศึกษาแนวคิดทฤษฎีเกี่ยวกับมาตรการระงับข้อพิพาทด้วยกระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ ของไทยเปรียบเทียบกับของต่างประเทศในกลุ่มที่ใช้ระบบกฎหมายลายลักษณ์อักษร เช่น ประมวลกฎหมายอาญาของสเปนปีค.ศ. 1996 ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาฝรั่งเศสและกลุ่มประเทศที่ใช้ระบบกฎหมายจารีตประเพณีเช่น The Criminal Code และThe Young Offenders Act 1984 ของแคนนาดา เป็นต้น การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพที่ศึกษาเอกสารเกี่ยวกับกระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ การไกล่เกลี่ยข้อพิพาท การระงับคดีในชั้นสอบสวนตามระเบียบสำนักงานตำรวจแห่งชาติประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาและประมวลกฎหมายอาญามีการสัมภาษณ์เชิงลึก ตำรวจผู้พิพากษาอัยการผู้นำชุมชน และผู้เสียหายและคู่กรณีคดีพิพาทที่ได้รับการไกล่เกลี่ย

            จากการศึกษาพบว่า ประเทศไทยไม่มีกฎหมายที่รองรับสิทธิของตำรวจในการนำกระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ เช่น การไกล่เกลี่ย มาใช้ในคดีอาญาที่มีความผิดต่อแผ่นดินที่ยอมความไม่ได้ แม้จะเป็นคดีที่มีโทษจำคุกไม่ถึง 5 ปี จึงทำให้ตำรวจที่ทำการไกล่เกลี่ยอาจถูกร้องเรียนว่าละเว้นการปฏิบัติหน้าที่โดยมิชอบมีโทษตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 157 กระทรวงยุติธรรมจึงได้เสนอร่างพระราชบัญญัติมาตรการแทนการฟ้องคดีอาญา พ.ศ. ... เพื่อให้อำนาจตำรวจสามารถทำการไกล่เกลี่ยในชั้นสอบสวนได้ แต่พระราชบัญญัติฉบับนี้มีปัญหาเกี่ยวกับการไกล่เกลี่ยในชั้นสอบสวน คือ มาตรา 11 (3) การกำหนดให้คดีความผิดที่มีอัตราโทษจำคุกอย่างสูงไม่เกินห้าปีตามบัญชีท้ายพระราชบัญญัตินี้สามารถไกล่เกลี่ยได้ ซึ่งมีผู้คัดค้านว่าอาจเป็นช่องทางให้ตำรวจใช้ดุลพินิจตั้งข้อหาโดยไม่ชอบได้

          ผลการศึกษาวิจัยคือ ร่างพระราชบัญญัติมาตรการแทนการฟ้องคดีอาญา พ.ศ. ... ควรจะมีการเพิ่มแนวทางหรือลักษณะการกระทำผิดที่จะให้ไกล่เกลี่ยเป็นมาตรฐานที่ชัดเจนขึ้น และสำนักงานยุติธรรมควรมีการประชาสัมพันธ์ให้ประชาชนได้ทราบถึงมาตรการต่าง ๆ ของร่างพระราชบัญญัติดังกล่าวให้มากขึ้น เพื่อประชาชนจะได้ทราบถึงสิทธิที่ตนพึงมีหากต้องเกี่ยวข้องกับคดีความทางอาญา