การสื่อสารทางการเมืองเพื่อสถานะภิกษุณีในประเทศไทย: ศึกษากรณีภิกษุณีธัมมนันทา

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาบริบททางการเมืองที่มีผลต่อการสื่อสารทางการเมืองเรื่องสถานะภิกษุณีในประเทศไทย 2) เพื่อศึกษากระบวนการสื่อสารทางการเมืองของภิกษุณีธัมมนันทาในการต่อสู้เพื่อสถานะภิกษุณีในประเทศไทย

            การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยในเชิงคุณภาพ โดยมีการอธิบายและนำทฤษฎีการสื่อสารของเดวิด เค เบอร์โล (David K. Berlo) ทฤษฎีการสื่อสารทางการเมืองของไบรอัน แมคแนร์ (Brian McNair) มาเป็นหลักในการศึกษา โดยได้เก็บข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์แบบเชิงลึก การค้นคว้าวิจัยจากเอกสารทางวิชาการ

            ผลการวิจัยพบว่า

1.บริบททางการเมืองในช่วงปี พ.ศ.2544-2559 ส่งผลเป็นอย่างมากต่อกระบวนการสื่อสารทางการเมืองเพื่อสถานะภิกษุณีในประเทศไทยของภิกษุณีธัมมนันทา ท่านเป็นหญิงไทยคนแรกที่ได้บวชเป็นภิกษุณีตามเถรวาทนิกายที่ประเทศศรีลังกาเมื่อ 28 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2546 ท่านเป็นเจ้าอาวาสวัตรทรงธรรมกัลยาณี ที่ได้ทำการบวชให้กับสตรีที่ต้องการบวชเป็นภิกษุณี ในเรื่องนี้มหาเถรสมาคมได้มีมติห้ามมิให้มีการบวชภิกษุณีขึ้นในประเทศไทย

2.ผู้วิจัยได้พบว่ากระบวนการสื่อสารทางการเมืองเพื่อสถานะภิกษุณีในประเทศไทยของภิกษุณีธัมมนันทาเป็นไปตามทฤษฎีการสื่อสารของเดวิด เค เบอร์โล และทฤษฎีการสื่อสารของไบรอัน แมคแนร์ ท่านมีคุณสมบัติเพียบพร้อมในฐาน ‘ผู้ส่งสาร’ เนื่องจากท่านได้ปริญญาเอกด้านศาสนาพุทธ อดีตอาจารย์มหาวิทยาลัยที่มีประสบการณ์การค้นคว้าวิจัยด้านพุทธศาสนา นอกจากนี้ท่านยังได้รับการบ่มเพาะจากมารดาของท่านซึ่งได้บวชเป็นภิกษุณีในนิกายมหายานจากประเทศไต้หวันเมื่อ พ.ศ.2514 ดังนั้น ‘สาร’ ที่ท่านสื่อออกมาจึงมุ่งให้สาธารณชนตระหนักถึงสถานะที่ต่ำต้อยของภิกษุณี และมุ่งรณรงค์ให้นานาชาติให้การยอมรับ ภิกษุณีธัมมนันทามีผลงานที่เป็นข้อเขียนมากมายที่ได้สื่อสารออกไปหลาย ‘ช่องทางการสื่อสาร’ ทั้งสื่อหลักและสื่อใหม่ ‘ผู้รับสาร’ ของธัมมนันทามีอาทิ กลุ่มพระภิกษุสงฆ์ องค์กรศาสนา และมหาเถรสมาคม กลุ่มภิกษุณีสงฆ์ แม่ชี และองค์กรสตรี กลุ่มนักวิชาการ และปัญญาชน กลุ่มสื่อมวลชน กลุ่มประชาชนและญาติธรรมทั่วไป

            ข้อสังเคราะห์จากวิจัยซึ่งเป็นองค์ความรู้ใหม่ในการสื่อสารทางการเมืองสรุปได้ดังนี้ 1)การสื่อสารเพื่อสถานะภิกษุณีในประเทศไทยจะประสบความสำเร็จต้องส่งเสริมให้สตรีมีพลัง มีขบวนการที่เป็นเอกภาพและกว้างขวางมากขึ้น 2)การต่อสู้เพื่อสถานะของภิกษุณีในไทยสะท้อนให้เห็นความไม่เท่าเทียมกันในระบบสังคมและวัฒนธรรมไทย 3)การเรียกร้องสถานะภิกษุณีจะต้องเกิดจากศรัทธามหาชน จึงสัมฤทธิ์ผล 4)ความเป็นผู้กล้าท้าทายขนบทางศาสนา อาจนำพาความเปลี่ยนแปลงสู่สังคมไทย 5)การรับรู้เนื้อหาของสาร อาจส่งผลกระทบในเชิงบวกหรือเชิงลบขึ้นอยู่กับทัศนคติของผู้รับสาร