การศึกษาวิเคราะห์ความสาคัญของอายตนะในสฬายตนวิภังคสูตร

บทคัดย่อ

บทความฉบับนี้มุ่งศึกษาการศึกษาวิเคราะห์ความสาคัญของอายตนะในสฬายตนวิภังค
สูตร โดยผู้วิจัยกาหนดวัตถุประสงค์ไว้ 2 ประการคือ (1) เพื่อศึกษาโครงสร้างเนื้อหาของสฬายตน-
วิภังคสูตร (2) เพื่อศึกษาวิเคราะห์ความสาคัญของอายตนะในสฬายตนวิภังคสูตรระเบียบวิธีวิจัยที่ใช้
ในการวิจัยเป็นการวิจัยเชิงเอกสาร (Documentary Research) โดยใช้วิธีการวิเคราะห์เชิงพรรณนา
(Descriptive Analysis)

ผลการวิจัยพบว่า
1) สฬายตนวิภังคสูตรเป็นพระสูตรขนาดกลางอยู่พระไตรปิฎกเล่มที่ 12 ว่าด้วยเรื่อง
ของการจาแนกอายตนะ เป็นพระสูตรที่พระพุทธองค์ทรงแสดงแก่บรรดาพระภิกษุผู้ที่กาลังปฏิบัติ
ธรรม ณ วัดพระเชตวัน เมืองสาวัตถี โดยทรงมีพระประสงค์ให้เหล่าพระภิกษุมีความรู้ในเรื่อง
ของอายตนะอย่างถ่องแท้ สามารถที่จะแก้ไขปัญหาที่เกี่ยวกับการปฏิบัติธรรมได้ โดยสาระของเรื่อง
อายตนะในสฬายตนวิภังคสูตรนั้น เป็นเรื่องของการจาแนกการทางานของอายตนะภายในและ
อายตนะภายนอก และจิต กล่าวคือเมื่ออายตนะภายใน 6 ได้แก่ จักขุ (ตา) โสต (หู) ฆานะ (จมูก)
ชิวหา (ลิ้น) กาย (กาย) และมโน (ใจ) กับอายตนะภายนอกหรืออารมณ์ 6 ได้แก่ รูป (รูป) สัททะ
(เสียง) คันธะ (กลิ่น) รส (รส) โผฏฐัพพะ (สิ่งที่ต้องกาย) ธรรมารมณ์ (อารมณ์ที่เกิดกับใจ) มากระทบ

กันก็จะเกิดวิญญาณ จากนั้นก็เกิดผัสสะและเวทนา มโนปวิจาร 18 สัตตบท 36 อุเบกขา 2
และ การพึ่งวิปัสสนาขั้นสูงก็คืออตัมมยตา ซึ่งเป็นการสอนลาดับขั้นของการทาลายกิเลสผ่าน
กระบวนการของอายตนะ ทาให้สามารถบรรลุธรรมได้ 2) การวิเคราะห์พบว่า ความรู้เรื่องอายตนะ
12 ในสฬายตนวิภังคสูตรนั้นมีคุณค่า คือ (1) ทาให้เกิดมีการฝึกจิต (2) ทาให้เกิดความสารวมในศีล
(3) ทาให้กิเลสไม่เข้าสู่จิตใจ (4) ทาให้เป็นผู้มีชีวิตอยู่ด้วยความไม่ประมาท และ (5) ทาให้ถึงความ
สิ้นทุกข์ทั้งปวงได้