ประสบการณ์การถูกหลอกลวงจากมิจฉาชีพในสังคมดิจิทัลและตัวชี้วัดความเสี่ยงทางสังคมดิจิทัลของผู้สูงอายุ
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาประสบการณ์การถูกหลอกลวงจากมิจฉาชีพในสังคมดิจิทัลของผู้สูงอายุ และ 2) สร้างและวิเคราะห์ความตรงของตัวชี้วัดความเสี่ยงทางสังคมดิจิทัลของผู้สูงอายุ การวิจัยนี้เป็นการวิจัยและพัฒนา โดยแบ่งออกเป็น 2 ระยะ ได้แก่ ระยะแรก การศึกษาประสบการณ์การถูกหลอกลวงของผู้สูงอายุ และ ระยะที่สอง การสร้างและวิเคราะห์ความตรงของตัวชี้วัด สำหรับ ระยะแรกใช้วิธีศึกษาเฉพาะกรณี โดยผู้ให้ข้อมูลสำคัญถูกเลือกอย่างเจาะจง รวม 15 คน ประกอบด้วย กลุ่มผู้สูงอายุที่มีประสบการณ์ถูกหลอกจากมิจฉาชีพ 10 คน ซึ่งอาศัยอยู่ในเขตเมือง จังหวัดพิษณุโลก และกลุ่มตำรวจไซเบอร์ 5 คน เก็บรวบรวมข้อมูลด้วยวิธีการสัมภาษณ์เชิงลึก และการสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วม วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา สำหรับระยะที่ 2 ใช้วิธีการวิเคราะห์ความตรงเชิงเนื้อหา โดยให้กลุ่มผู้เชี่ยวชาญ จำนวน 9 คน ช่วยประเมินความสอดคล้องระหว่างประสบการณ์การถูกหลอกลวง และตัวชี้วัดความเสี่ยงทางสังคมดิจิทัลที่ได้สร้างขึ้น หลังจากนั้นได้ใช้ดัชนีความตรงเชิงเนื้อหาในการวิเคราะห์ โดยกำหนดเกณฑ์การผ่านคุณภาพ คือ ต้องมีค่าดัชนีความตรงเชิงเนื้อหา ≥ 0.78
ผลการวิจัยพบว่า 1) ผู้สูงอายุมีประสบการณ์การถูกหลอกลวงใน 5 รูปแบบ ได้แก่ (1) การถูกหลอกจากแก๊งคอลเซ็นเตอร์ (2) การหลอกให้รักและชักชวนลงทุนผ่านเฟซบุ๊ก (3) การถูกหลอกให้ลงทุนในแพลตฟอร์มออนไลน์ (4) การถูกหลอกจากการซื้อสินค้าออนไลน์ และ (5) การตกเป็นเหยื่อซ้ำและการถูกหลอกลวงแบบอ้างอิงลูกโซ่ มิจฉาชีพได้ใช้จุดอ่อนทางอารมณ์ ความรู้สึก และขาดความรู้ของผู้สูงอายุเป็นเครื่องมือในการหลอกลวง โดยปฏิสัมพันธ์ของการหลอกลวงมีความซับซ้อนและแตกต่างกันไปตามบริบทของผู้สูงอายุ รวมถึงความเสียหายที่เกิดขึ้นมีทั้งด้านทรัพย์สินและจิตใจ และ 2) ผลการสร้างและวิเคราะห์ความตรงของตัวชี้วัดความเสี่ยงทางสังคมดิจิทัล พบว่า ตัวชี้วัดความเสี่ยงทางสังคมดิจิทัลที่สร้างขึ้นมีทั้งสิ้น 24 ตัวชี้วัด โดยตัวชี้วัดทั้งหมดมีค่าดัชนีความตรงเชิงเนื้อหาระดับตัวชี้วัด อยู่ในช่วง 0.89-1.00 และมีค่าดัชนีความตรงเชิงเนื้อหาระดับมาตรวัด เท่ากับ 0.98 ซึ่งสูงกว่าเกณฑ์ที่กำหนด ดังนั้น ตัวชี้วัดที่สร้างขึ้นจึงสามารถนำไปใช้วัดความเสี่ยงทางสังคมดิจิทัลของผู้สูงอายุได้ตรงตามปรากฏการณ์
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ทัศนะและความคิดเห็นที่ปรากฏในบทความในวารสาร ถือเป็นความรับผิดชอบของผู้เขียนบทความนั้น และไม่ถือเป็นทัศนะและความรับผิดชอบของกองบรรณาธิการ ยินยอมว่าบทความเป็นลิขสิทธิ์ของวารสาร
เอกสารอ้างอิง
Beck, U. (1992). Risk Society: Towards a New Modernity. London, UK: Sage Publications.
Chen, H., He, M., Xu, X., & Atkin, D. (2025). Examining Older Adults’ Vulnerability to Online Health Scams: Insights from Routine Activity Theory. Frontiers in Public Health, 13, 1-12.
Delello, J. A., McWhorter, J. J., & Camp, J. L. (2015). The Impact of Social Media on Learning: A Systematic Review. Journal of Educational Computing Research, 52(4), 351-368.
Elderly Media Literacy Academic Center. (2022). Survey Report on the Impact of Media Use by Thai Elderly In 2022. Bangkok: Author.
Electronic Transactions Development Agency. (2022). Survey Report on Internet User Behavior in Thailand, 2022. Bangkok: Electronic Transactions Development Agency.
Female_age61v, V. (2025). Older Adult Female. Interview, May 18.
Female_age67v, V. (2025). Older Adult Female. Interview, May 12.
Gutterman, A. S. (2023, September 25). Research and Development. Retrieved May 5, 2025, from https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4582785
Havers, B., et al. (2024). A Qualitative Study Exploring Factors Preventing Older Adults from Reporting Cybercrime and Seeking Help. CrimeRsiv, 2024, 1-22.
Kampova, K. (2010). Social Risk as a Part of Human Activities. In Proceedings of the International Conference on Social Sciences and Humanities (pp. 123-128). University of Economics in Bratislava. Petržalka, Slovakia.
Kasikorn Research Center. (2021). Social Commerce: Opportunities and Challenges for SMEs in the Digital Era. Retrieved May 5, 2025, from https://www.smeone.info/posts/view/4849
Male_age61a, A. (2025). Older Adult Male. Interview, April 30.
Male_age32p, P. (2025). Cyber Police Officer. Interview, May 20.
National Statistical Office. (2023). Survey on the Use of Information and Communication Technology in Households, 2022. Bangkok: National Statistical Office.
Royal Gazette. (2019, May 27). Personal Data Protection Act B.E. 2562 [Announcement]. Royal Gazette. Retrieved June 18, 2025, from http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2562/A/069/T_0052.PDF
Samart, T., & Lertthomraskul, U. (2023). The Victimization of Senior Citizens in Cybercrime. Thai Interdisciplinary and Sustainability Review, 12(2), 1-13.
Sawalak, P. (2017). Living as a Contemporary in the Digital Era. The Journal of Social Communication Innovation, 5(2), 161-167.
Sundberg, L. (2023). Towards the Digital Risk Society: A Review. Human Affairs, 33(4), 498-514.
Technology Crime Suppression Division. (2025). Online Crime Report, Royal Thai Police. Retrieved June 30, 2025, from https://www.thaipoliceonline.go.th/
Thansathit, P. (2022, December 23). Thai Elderly More at Risk of Scams: Online Platforms as a Vulnerability, Base Economic. Retrieved May 5, 2025, from https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/1021032
Thepsut, K. (2018). Social Media Use Behaviors Related to Health and Media Literacy of Diabetic Elderly in Bangkok. Retrieved November 30, 2024, from https://dric.nrct.go.th/index.php?/Search/SearchDetail/311371
