การใช้กระบวนการคิดเชิงออกแบบเพื่อนวัตกรรมสังคมในการทำนุ และสืบสานอัตลักษณ์ไทเขิน บ้านต้นแหนน้อย เชียงใหม่

บทคัดย่อ

นวัตกรรมเพื่อสังคมเป็นแนวทางใหม่ในการระบุปัญหาและความต้องการที่ลึกซึ้ง และร่วมสร้างงสรรค์แนวคิดใหม่ๆกับสมาชิกในชุมชนในการแก้ปัญหา งานวิจัยนี้มุ่งเน้นการใช้กระบวนการคิดเชิงออกแบบเพื่อศึกษาความต้องการเชิงลึก เสนอแนวทาง ร่วมสร้างและทดสอบแบบจำลองนวัตกรรมเพื่อสังคมในการสืบสานอัตลักษณ์ไทเขิน ที่อาจจะอยู่ในรูปแบบของผลิตภัณฑ์และบริการ กระบวนการและแนวทางปฏิบัติ ตลอดจนข้อกำหนดใหม่ๆ ผู้เข้าร่วมวิจัยประกอบด้วย สมาชิกในชุมชนไทเขินบ้านต้นแหนน้อย อำเภอสันป่าตอง จังหวัดเชียงใหม่ จำนวน 15 คน และผู้ที่มีส่วนได้ส่วนเสีย จำนวน 15 คน จากการคัดเลือกแบบเจาะจงและคัดเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบลูกโซ่ วิธีการรวบรวมข้อมูลแบ่งเป็น 3 ระยะของกระบวนการคิดเชิงออกแบบ ระยะที่ 1 เข้าใจบริบทและระบุความต้องการเชิงลึก (Empathize and Define) โดยการสังเกตการณ์และสัมภาษณ์เชิงลึก ระยะที่ 2 เสนอแนวทางและสร้างแบบนวัตกรรมสังคม (Ideate and Prototype) โดยการประชุมกลุ่มและระดมสมองเพื่อเสนอแนวทาง คัดเลือก และออกแบบรูปแบบนวัตกรรมสังคมความต้องการเชิงลึกของชุมชน และระยะที่ 3 ทดสอบเพื่อประเมินรูปแบบนวัตกรรมสังคม (Test) โดยการประชุมกลุ่มร่วมกับชุมชนเพื่อแลกเปลี่ยนความคิดเห็นและปรับปรุงนวัตกรรมสังคม ผลการวิจัยพบว่า ปัญหาหลักคือเยาวชนไม่สนใจและไม่เข้าร่วมกิจกรรมสืบทอดวัฒนธรรมไทเขินจากบรรพบุรุษ นำไปสู่ความต้องการในการสร้างโอกาสประกอบอาชีพจากอัตลักษณ์ชุมชนไทเขิน เพื่อสร้างรายได้และดึงดูดเยาวชนให้กลับมาสู่ชุมชน แนวทางสำคัญที่เสนอ ได้แก่ สร้างฐานข้อมูลและสื่อการเรียนรู้วัฒนธรรมไทเขิน โปรแกรมท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม สินค้า ของที่ระลึก และกิจกรรมโซเชียลมีเดีย รวมเป็น "ศูนย์อัตลักษณ์ไทเขิน" ถือว่าเป็นรูปแบบจำลองนวัตกรรมสังคมที่ถ่ายทอดอัตลักษณ์ไทเขินและภูมิปัญญาท้องถิ่นสู่คนรุ่นใหม่ ส่งเสริมการมีส่วนร่วมและสืบทอดอัตลักษณ์ไทเขินของชุมชน ตลอดจนสร้างอาชีพและรายได้จากอัตลักษณ์ไทเขิน