สถานภาพของงานนาฏกรรมในรัชกาลที่ 3

บทคัดย่อ

การศึกษาสถานภาพของงานนาฏกรรมในรัชกาลที่ 3 เป็นการวิจัยเชิง
ประวัติศาสตร์ที่มุ่งศึกษาปัจจัยทางสังคมที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงงานนาฏกรรม โดย
มุ่งที่จะศึกษาประวัติศาสตร์นาฏกรรมในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว
ระหว่าง พ.ศ.2367-2394 โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยผสมผสาน ที่ได้รวบรวมและค้นคว้า
เอกสารชั้นต้นและชั้นรอง และหลักฐานทางประวัติศาสตร์และโบราณคดี ประเภท
จิตรกรรมและประติมากรรม ผลการวิจัยพบว่างานนาฏกรรมในรัชกาลที่ 3 ยังคง
ปรากฏอยู่ในราชสานักและนอกราชสานัก มีหน้าที่ตอบสนองความต้องของสังคมในเชิง
พิธีกรรมและความบันเทิง แม้ว่าพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวจะมิได้ให้
ความสาคัญ กับงานนาฏกรรมเท่าใดนัก แต่กลับทาให้รูปแบบ นาฏกรรม
ของหลวงเผยแพร่ไปสู่วังนอกของเจ้านายและเรือนของขุนนาง จนทาให้มีการละเมิด
ธรรมเนียมราชสานักเรื่องการมีละครหรือมโหรีผู้หญิงประดับเกียรติยศ นอกจากนี้
ปัจจัยจากสภาพสังคม เช่น ระบบเศรษฐกิจ ระบบไพร่ การขยายตัวของพระนคร ความ
หลากหลายทางเชื้อชาติและศาสนา เป็นผลให้นาฏกรรมกระจายตัวโดยแพร่หลาย
ประชากรมีรายได้เพิ่มมากขึ้นจนสามารถใช้จ่าย เพื่อความบันเทิงและการพนันได้
ปรากฏพิกัดการกระจายตัวของนาฏกรรมทั่วไปในพระนคร เมืองประเทศราชและหัว
เมืองสาคัญ โดยเฉพาะวัดที่สร้างและปฏิสังขรณ์ในรัชกาลที่ 3 มากกว่า 70 วัด เป็น
แหล่งที่ต้องใช้นาฏกรรมเป็นมหรสพสมโภชเมื่อเฉลิมฉลองและวันสาคัญทางศาสนา