รูปแบบการจัดการโซ่อุปทานเชิงชุมชนเพื่อยกระดับการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ ในตำบลนาโพธิ์ จังหวัดนครศรีธรรมราช
คำสำคัญ:
การจัดการโซ่อุปทานเชิงชุมชน , การจัดการโซ่อุปทานการท่องเที่ยว , การจัดการเชิงชุมชน , การสร้างคุณค่าร่วมบทคัดย่อ
งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) วิเคราะห์กระบวนการจัดการโซ่อุปทานของผู้ประกอบการด้านสุขภาพ (2) เพื่อสังเคราะห์และพัฒนารูปแบบการจัดการโซ่อุปทานเชิงชุมชน สำหรับผู้ประกอบการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ และ (3) เพื่อเสนอแนวทางการบริหารจัดการที่ยั่งยืน โดยอาศัยการมีส่วนร่วมของชุมชนและหน่วยงานภาคีที่เกี่ยวข้อง เพื่อให้สามารถยกระดับศักยภาพการแข่งขันของผู้ประกอบการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพในพื้นที่ได้อย่างยั่งยืนโดยประยุกต์กรอบแนวคิดโมเดลที่ใช้วิเคราะห์และปรับปรุงประสิทธิภาพซัพพลายเชนผสานกับแนวคิดการจัดการเชิงชุมชน และการสร้างคุณค่าร่วม เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการทรัพยากรสมุนไพร ภูมิปัญญาท้องถิ่น และกลไกความร่วมมือระหว่างผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย การวิจัยใช้ระเบียบวิธีเชิงคุณภาพ ผ่านการสัมภาษณ์เชิงลึก การสนทนากลุ่ม และการสังเกตภาคสนาม จากกลุ่มผู้ประกอบการด้านสุขภาพและสมุนไพรในพื้นที่จำนวน 25 ราย และวิเคราะห์ข้อมูลด้วยวิธีวิเคราะห์เชิงเนื้อหา ผลการวิจัยพบว่าระบบโซ่อุปทานของชุมชนมีศักยภาพด้านทรัพยากรและทุนทางสังคม แต่ยังขาดการวางแผน การจัดการข้อมูล และมาตรฐานร่วมอย่างเป็นระบบ จึงได้สังเคราะห์โมเดลการจัดการโซ่อุปทานเชิงชุมชน 6 องค์ประกอบ 1) การวางแผนแบบร่วมมือกัน 2) การจัดหาทรัพยากรท้องถิ่น 3) ศูนย์การผลิตและแปรรูปชุมชน 4) การกระจายผลิตภัณฑ์สู่แหล่งท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ 5) วงจรสะท้อนผลและการเรียนรู้ร่วมกัน
6) การสนับสนุนจากภาคีเครือข่าย โมเดลนี้ช่วยยกระดับคุณภาพบริการสุขภาพ เพิ่มมูลค่าทางการท่องเที่ยว และส่งเสริมความยั่งยืนของเศรษฐกิจฐานรากตามแนวทางโมเดลเศรษฐกิจและเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน
เอกสารอ้างอิง
กรมพัฒนาธุรกิจการค้า. (2567). ธุรกิจสมุนไพรไทย 5 ปีเติบโตดีต่อเนื่อง. สืบค้นจาก: https://www.hooninside.com/news-feed/347593/view.
กิตติคุณ แสงนิล, สันติธร ภูริภักดี, และพิทักษ์ ศิริวงศ์. (2564). การสร้างคุณค่าร่วมเพื่อความยั่งยืนของวิสาหกิจชุมชน: แนวทางจากทฤษฎีฐานราก. วารสารเกษมบัณฑิต, 22(2), 83–96.
จิตติคุณ นิยมสิริ, ปวีณา แดงวิรุฬห์, ภาณุพงษ์ อินต๊ะวงค์, และ Tungao, H. F. (2567). การวิเคราะห์ห่วงโซ่อุปทานการท่องเที่ยวและผลิตภัณฑ์ชุมชนเพื่อพัฒนาเป็นห่วงโซ่คุณค่าใหม่และโมเดลธุรกิจที่เหมาะสมภายใต้รูปแบบชีวิตวิถีใหม่ของอำเภอพร้าว จังหวัดเชียงใหม่. วารสารวิชาการเพื่อการพัฒนานวัตกรรมเชิงพื้นที่, 5(1), 92–113.
จุฑามาศ พรหมมนตรี และสรพล บูรณกุล. (2567). การปรับตัวการจัดการโซ่อุปทานของการท่องเที่ยว
โดยชุมชน: กรณีศึกษาลุ่มน้ำทะเลสาบสงขลา. วารสารการท่องเที่ยวและสังคม มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม, 18(2), 507–526.
ธัญวดี สุจริตธรรม และศตวรรษ วรรณพันธ์. (2568). การวิเคราะห์ความพึงพอใจนโยบายด้านการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพจากผู้มีส่วนได้เสียเพื่อเป็นแนวทางการสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจ. วารสารบริหารธุรกิจและศิลปศาสตร์ ราชมงคลล้านนา, 13(1), 127–144.
ธันวา แก้วเกษ, สุพรรณิการ์ ขวัญเมือง, และพรวศิน ศิริสวัสดิ์. (2567). กลยุทธ์การจัดการโซ่อุปทานการท่องเที่ยวโดยชุมชนวิถีชาและกาแฟ: กรณีศึกษาแหล่งท่องเที่ยวชุมชนวิถีชาและกาแฟในจังหวัดเชียงราย. วารสารสุทธิปริทัศน์, 38(3), 1–15.
ธีติธร เชาว์ชัยฮง, รัทธ์ภัสสร ประกาศิริกิจ, และอังคณา อัครส. (2568). ปัจจัยที่มีผลต่อประสิทธิภาพโลจิสติกส์และห่วงโซ่อุปทานของธุรกิจในจังหวัดนครราชสีมา. วารสารสมาคมนักวิจัย, 30(3), 1–13.
ปวีณา งามประภาสม. (2567). การท่องเที่ยวเชิงศรัทธาโดยชุมชนในยุคดิจิทัล: จากทัศนคติในการปรับตัวสำหรับนักท่องเที่ยวสายจิตวิญญาณ. วารสารสังคมศาสตร์เพื่อการพัฒนาท้องถิ่น มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม, 8(4), 374–390.
พนม สมเวที, สหรัฐ เอื้อจิระพงษ์พันธ์, จิตติ รู้ซือ, และอภิชาติ จันทวงศ์. (2568). แนวทางการพัฒนาผู้ประกอบการวิสาหกิจชุมชนเพื่อสังคมอย่างยั่งยืน บนฐานของทุนทางปัญญา การสร้างคุณค่าร่วม และความคล่องตัวขององค์กร. วารสารวิชาการมหาวิทยาลัยราชภัฏภูเก็ต, 21(1), 114–142.
ภาณุพงษ์ ณาภูมิ, สันติ ศรีสวนแตง, และประสงค์ ตันพิชัย. (2568). การพัฒนาศักยภาพการตลาด
ของวิสาหกิจชุมชนด้วยการเสริมพลังจากภาคธุรกิจ: กรณีศึกษากลุ่มวิสาหกิจชุมชนเกษตรอินทรีย์บ้านบางแตน. วารสารสังคมศาสตร์และวัฒนธรรม, 9(6), 260–272.
วายุภักษ์ ทาบุญมา, ประกิต ไชยธาดา, และเบญจพร จันทร์โคตร. (2567). การจัดการชุมชน ภูมินิเวศ งานและอาชีพ แบบมีส่วนร่วมในพื้นที่เขาป๋า–นา–เล จังหวัดนครศรีธรรมราช. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสงขลา, 6(1), 1–33.
ศินีนาฎ พูลเกื้อ, ประภาพรรณ แก้วสิยา, ธารินทร์ มานีมาน, และพรเพ็ญ ประกอบกิจ. (2567). ศักยภาพการท่องเที่ยวลุ่มน้ำทะเลสาบสงขลาสู่การเป็นเมืองเป้าหมายทางการท่องเที่ยวแบบบูรณาการอย่างยั่งยืน. Journal of Roi Kaensarn Academi, 9(10), 705–722.
สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ. (2564). BCG Model: เพิ่มคุณภาพชีวิตเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม (Enhancing our quality of life and the environment). สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.).
สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. (2565). รายงานแนวโน้มและนโยบายเศรษฐกิจ BCG ของประเทศไทย 2565. สืบค้นจาก: https://www.nesdc.go.th.
สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. (2567). รายงานการค้าและการพัฒนา ปี 2024. สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สศช.).
อทิตา สุประดิษฐ. (2565). ปัจจัยโลจิสติกส์การท่องเที่ยวที่ส่งผลต่อการท่องเที่ยวเชิงส่งเสริมสุขภาพในจังหวัดภูเก็ต. (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). การจัดการโลจิสติกส์และโซ่อุปทาน บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, กรุงเทพมหานคร.
อนัญญา บรรยงพิศุทธิ์, วราภรณ์ วิมุกตะลพ, สมพงษ์ อภิธรรมสุนทร, และณรงค์ ทมเจริญ. (2565). การพัฒนาผลิตภัณฑ์ท้องถิ่นตลอดโซ่อุปทานและโลจิสติกส์ของสินค้าเกษตรดอกบัวแดงเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการจัดการชุมชน. สืบค้นจาก: https://so05.tci-thaijo.org/index.php/pacific/article/download/264232/177634/1013230.
อภิญญา ปาละวงค์ และใกล้รุ่ง พรอนันต์. (2566). การจัดการโซ่อุปทานสำหรับการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพบริเวณรอบอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย. วารสารวิชาการเทคโนโลยีอุตสาหกรรมและวิศวกรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม, 5(1), 102–114.
อัศวิน ปสุธรรม, นิโอน ศรีสมยง, เสาวนิตย์ จันทนโรจน์, ประสิทธิ์ มะหะหมัด, สุภาพร วีระวุฒิพล, จินตุฎา อธิธารินทร์, และจินจุฑา อิศริยาภัทร. (2566). การสร้างความเข้มแข็งให้กับความสามารถในการแข่งขันของประเทศไทยด้วยการจัดการโลจิสติกส์. วารสารวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยธนบุรี, 7(1), 7–14.
Andrade Cunha, M., Irimia-Diéguez, A., and Perea-Khalifi, D. (2025). Co-creation of experiences in tourism: A conceptual perspective through a meta-review and thematic mapping. Tourism & Management Studies, 21(2), 29–51.
Andrades, L., & Dimanche, F. (2024). Tourism trends: Current challenges for tourism destinations management. In L. Andrades, C. Romero Dexeus, & E. Martínez Marín (Eds.), The Spanish model for smart tourism destination management, pp. 3–21. Springer Nature.
Aydın, Y. E., Çalıpınar, H., Korkmaz, S. G., and Kanmaz Demir, L. (2024). A systematic review of medical tourism supply chain: Current status and future directions. International Journal of Contemporary Tourism Research, 8(2), 213–226.
Cantoni, F., Ricciardi, A., Bisogni, P. G., and Zsifkovits, H. (2024). The unravelled role of soft skills in the logistics and supply chain management field. Journal of Innovation & Knowledge, 9, 100615.
Carrijo, P. R. S., & Batalha, M. O. (2024). Lean manufacturing in agriculture: Benefits, obstacles, and opportunities. Gestão & Produção, 31, e1924.
Cedano Villavicencio, K. G., Ocampo Jiménez, M., Sánchez Santillán, O., and Martinez, M. (2025). Community management for sustainability: Toward indicators creation in Sisal, Mexico. Environmental and Sustainability Indicators, 27, 100788.
Chanpuypetch, W., & Tunyaplin, S. (2022). A Scor-Based Supply Chain Management for Sustaining Community-Based Enterprises in Thailand. Panyapiwat Journal, 14(2), 344–358.
Dinkoksung, S., Pitakaso, R., Khonjun, S., Srichok, T., and Nanthasamroeng, N. (2023). Modeling the medical and wellness tourism supply chain for enhanced profitability: An open innovation approach. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 9(1), 100137.
Giampiccoli, A., & Saayman, M. (2018). Community-based tourism development model and community participation. African Journal of Hospitality, Tourism and Leisure, 7(4), 1–27.
Global Wellness Institute. (2023). Global wellness economy monitor 2023. Retrieved from: https://globalwellnessinstitute.org/.
Haqbin, A., Shojaei, P., Ronaghi, M. H., and Fazelzadeh, O. (2023). Medical tourism supply chain under scrutiny: A hybrid grounded theory and DEMATEL method. Journal of Supply Chain Management Science, 4(1–2), 25–42.
Intuluck, W., Nonthasorn, S., and Srisakun, C. (2025). Sustaining tourism: Homestay supply chain strategies in Phra Nakhon Si Ayutthaya after COVID-19. Kasetsart Journal of Social Sciences, 46(2), 460208.
Korstjens, I., & Moser, A. (2018). Practical guidance to qualitative research: Trustworthiness and publishing. European Journal of General Practice, 24, 120–124.
Lambert, D. M., & Cooper, M. C. (2000). Issues in supply chain management. Industrial Marketing Management, 29, 65–83.
Mohammadi, Z., Barzinpour, F., and Teimoury, E. (2023). A location-inventory model for the sustainable supply chain of perishable products. PLoS ONE, 18(7), e0288915.
Moliner Velázquez, B., Fuentes-Blasco, M., and Gil-Saura, I. (2023). Managing relationships between tourism companies and their suppliers. European Research on Management and Business Economics, 29, 100203.
Nitikasetsoontorn, S. (2015). The success factors of community-based tourism in Thailand. NIDA Development Journal, 55(2), 24–58.
Pakaporn, K., Naruemol, S., and Wassana, C. (2025). Guidelines for developing a health tourism business management model in communities. MUT Journal of Business Administration, 22(1), 1–24.
Peredo, A. M., & Chrisman, J. J. (2006). Toward a theory of community-based enterprise. Academy of Management Review, 31(2), 309–328.
Prahalad, C. K., & Ramaswamy, V. (2000). Co-opting customer competence. Harvard Business Review, 78(1), 79–87.
Prajudtasri, P., Phromket, C., and Sanphong, D. (2025). Entrepreneurial strategic management and tourism supply chain management capability. Kasetsart Journal of Social Sciences, 46(1), 460105.
Quattrociocchi, F., Cappa, F., and Galli, F. (2017). Territorial-based health products: Linking local identity and tourism experiences. Journal of Destination Marketing & Management, 6(4), 354–363.
Sayasonti, S., Devahastin, D. D., Aung, C. M., Aung, Z. P., and Wongwaiyut, P. (2024). Digital Transformation of Supply Chain Management for Tourism Industry in Thailand: A Case Study of Comanche Gogoji. Journal of Supply Chain Management: Research& Practice, 18(2), 28-39.
Sitikarn, B., & Kankaew, K. (2021). Community-based tourism logistics supply chain management. Uncertain Supply Chain Management, 9(4), 983–988.
Smith, M., & Puczkó, L. (2014). Health, tourism and hospitality: Spas, wellness and medical travel. 2nd ed. Routledge.
Song, H. (2012). Tourism supply chain management. Routledge.
Sönmez, N. K., & Pelit, E. (2023). An evaluation on supply chain structure in the tourism industry. WSB Journal of Business and Finance, 57(1), 1–12.
Tatiyanantakul, W., & Chindaprasert, K. (2024). Integrating lean management into community-based tourism. Humanities, Arts and Social Sciences Studies, 24(2), 277–291.
Tian, H., & Wee, H. (2025). Value co-creation, business model innovation and tourism enterprise’s performance. International Journal of Academic Research in Business & Social Sciences, 15(2).
Timothy, D. J. (1999). Participatory planning: A view of tourism in community development. Annals of Tourism Research, 26(3), 655–671.
UNWTO. (2020). Global guidelines for health tourism. Retrieved from: https://webunwto.s3.eu-west-1.amazonaws.com/s3fs-public/2020-05/UNWTO-Global-Guidelines-to-Restart-Tourism.pdf.
Vargo, S. L., & Lusch, R. F. (2004). Evolving to a new dominant logic for marketing. Journal of Marketing, 68(1), 1–17.
Vargo, S. L., & Lusch, R. F. (2008). Service-dominant logic: Continuing the evolution. Journal of the Academy of Marketing Science, 36, 1–10.
Wongpreedee, C., & Pisuchpen, S. (2021). Local supply chain management framework integrating SCOR model and digital technologies. Journal of Supply Chain and Operations Management, 15(2), 45–59.
Zhang, X., Song, H., and Huang, G. Q. (2009). Tourism supply chain management: A new research agenda. Tourism Management, 30(3), 345–358.
Zheng, J. (2025). Tourism supply chain resilience assessment and optimization based on complex networks and genetic algorithms. Systems and Soft Computing, 7, 200214.
