การสวมรองเท้าจากมุมมองคติชนวิทยา

บทคัดย่อ

บทความวิจัยฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ค้นหาคำตอบว่าเพราะเหตุใดโสคราตีส
ที่เป็นนักปราชญ์ชาวกรีกในสมัยโบราณจึงไม่สวมรองเท้าตลอดชีวิต และ 2) ค้นหา
คำตอบว่าเพราะเหตุใดพระมหากษัตริย์ในหลายประเทศจึงเสด็จพระราชดำเนินด้วยพระบาทเปล่าไม่ได้ ผลการวิจัยพบว่า สาเหตุที่โสคราตีสไม่สวมรองเท้าตลอดชีวิตเกิดจากความเชื่อแต่โบราณว่า เทพเจ้ามีรัศมีเจิดจ้าและเป็นของร้อน มนุษย์จะถูกเผาไหม้เป็นจุณถ้าหากมองเห็นพระองค์ เทพเจ้าจึงต้องปลอมตัวเป็นอื่นทุกครั้งที่เสด็จลงสู่มนุษยโลก
การทรงฉลองพระบาทที่ช่วยป้องกันไม่ให้พระบาทสัมผัสกับพื้นดินโดยตรงจึงกลายมาเป็นสัญลักษณ์อย่างหนึ่งของทวยเทพ และเป็นเครื่องแบ่งแยกระหว่างเบื้องสูงกับสามัญชนด้วย ส่วนสาเหตุที่พระมหากษัตริย์ในหลายประเทศเสด็จพระราชดำเนินด้วยพระบาทเปล่าไม่ได้ เกิดจากความเชื่อในลัทธิไศเลนทร์ว่า พระมหากษัตริย์อยู่ในฐานะเป็นเทพเจ้าไม่ใช่มนุษย์ธรรมดา อันนำไปสู่ขนบธรรมเนียมประเพณีของทางราชสำนักไทย พม่า เขมร และเวียดนาม ได้แก่ การรักษาความบริสุทธิ์ในพระราชวังและราชธานี การห้ามไม่ให้สามัญชนมองหรือแตะต้องพระองค์ การป้องกันไม่ให้สรีระทุกส่วนของพระมหากษัตริย์สัมผัสหรือตกลงพื้นดิน รวมถึงระเบียบแบบแผนที่พระมหากษัตริย์ต้องทรงฉลองพระบาทเมื่อเสด็จพระราชดำเนินไปตามที่ต่าง ๆ เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดไฟไหม้