พุทธปัญญาเพื่อการพัฒนาตนในปรัชญาเซน

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์ของบทความเรื่องนี้ คือ 1) เพื่อศึกษาพุทธปัญญาในการพัฒนาตน 2) เพื่อศึกษากระบวนการพัฒนาตนในปรัชญาเซน และ 3) เพื่อศึกษาร่องรอยของพุทธปัญญาในการพัฒนาตนที่ปรากฏในปรัชญาเซน ผลการศึกษา พบว่า 1) พุทธศาสนามีพุทธวิธีในการพัฒนาปัญญาอยู่หลายรูปแบบ แต่รูปแบบที่คุ้นเคยของพุทธศาสนิกชนนั่นคือกระบวนการ สุตมยปัญญา จินตามยปัญญา และภาวนามยปัญญา 2) ปรัชญาเซน มีระบบการพัฒนาปัญญา อยู่ 3 อย่าง คือ ซาเซน การทำฌานสมาธิ  ซันเซน การขบปริศนาธรรม  และมอนโด การสนทนาธรรม  3) เมื่อนำมาเทียบเคียง จะเห็นถึงร่องรอยเค้าโครง พุทธวิธีในการพัฒนาปัญญา อยู่ในกระบวนการฝึกฝนตนเของปรัชญาเซน ซาเซนเทียบได้กับภาวนามยปัญญา  ซันเซนเทียบได้กับจินตามยปัญญา มอนโดเทียบได้กับสุตมยปัญญา ทั้งนี้ แม้ปรัชญาเซนในยุคสมัยปัจจุบันอยู่มีความเป็นปรัชญามากกว่าศาสนา แต่ร่องรอยเค้าโครงความคิดย่อมมีความเป็นพุทธศาสนาอย่างลึกซึ้ง และการพัฒนาตนเองตามแนวปรัชญาเซน ก็มุ่งสู่ซาโตริ หรือการรู้แจ้ง ได้ธรรมจักษุนั่นเอง