พิธีกินสะโหลดกับบทสะท้อนกิจกรรมทางวัฒนธรรมของชาติพันธุ์ลัวะมัลร์บ้านกอก ตำบลเชียงกลาง อำเภอเชียงกลาง จังหวัดน่าน

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาบทสะท้อนกิจกรรมทางวัฒนธรรมใน “พิธีกินสะโหลด” ของชาติพันธุ์ลัวะมัลร์บ้านกอก ตำบลเชียงกลาง อำเภอเชียงกลาง จังหวัดน่าน เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ใช้วิธีการวิเคราะห์ข้อมูลแบบพรรณนาวิเคราะห์ เก็บข้อมูลโดย (1) สัมภาษณ์ชาวลัวะมัลร์ เจ้าหน้าที่ของรัฐและผู้ที่เข้าร่วมพิธีกรรม จำนวน 20 คน (2) สังเกตการณ์แบบมีส่วนร่วมและไม่มีส่วนร่วม ผลการวิจัยพบว่า “พิธีกินสะโหลด” ของชาวลัวะมัลร์บ้านกอก มีกิจกรรมที่โดดเด่น คือ (1) ด้านองค์ประกอบทางพิธีกรรม เช่น การสู่ขวัญข้าว การพายเหล้า การตีพิ และการแกงหน่อโอยเลี้ยงผี; (2) ด้านดนตรีพิธีกรรม ชุมชนลัวะมัลร์บ้านกอกมีวิธีการสร้าง “พิ” เครื่องดนตรีประเภทเคาะ ทำด้วยไม้ไผ่ ที่แตกต่างจากชุมชนอื่น;  (3) ด้านการสืบทอดการถือผีสายตระกูล  ความสัมพันธ์ที่แน่นแฟ้นของชาวลัวะมัลร์คือ “การสืบทอดสายผี” แบบชุมชนโคตรวงศ์ที่ถือผีและสืบผีสายแม่ภายในสายตระกูล แต่ด้านการปกครอง แต่ละชุมชนลัวะมัลร์ต่างมี “ผีเจ้าแคว้น” (ชาย) ของตนเอง;  (4) ด้านอนุรักษ์ระบบนิเวศน์ชุมชน  พิธีกินสะโหลด ได้อนุรักษ์ป่าเขาลำเนาไพรไว้ในรูปแบบป่าพิธีกรรม ป่าต้นน้ำ ป่าชุมชน ซึ่งสัมพันธ์กับการทำไร่หมุนเวียน อันเป็นการเกษตรแบบยั่งยืน,  (5) ด้านอัตลักษณ์เฉพาะกลุ่ม  พิธีกินสะโหลดของชาวลัวะมัลร์ที่บ้านกอกมีความแตกต่างจากลัวะมัลร์ชุมชนอื่นในส่วนปลีกย่อย การศึกษาและอนุรักษ์ “พิธีกินสะโหลด” ที่บ้านกอกไว้ จึงเป็นประโยชน์ต่อสายสัมพันธ์ภายในชุมชนและการสืบทอดสายตระกูลของชาวลัวะมัลร์อย่างยั่งยืน ทั้งยังอาจเป็นที่สนใจของนักท่องเที่ยวเชิงนิเวศชุมชนในระยะยาว