พลังทางปัญญาและคุณค่าเชิงสร้างสรรค์แห่งพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชในฐานะวรรณคดีที่ก่อให้เกิดพลังทางปัญญาและมีคุณค่าเชิงสร้างสรรค์ โดยศึกษาพระราชนิพนธ์   บทละครเรื่องรามเกียรติ์ และกลอนเพลงยาวนิราศ เรื่อง รบพม่าที่ท่าดินแดง ผลการวิจัยพบว่า รามเกียรติ์ก่อให้เกิดพลังทางปัญญาด้านความสมดุลระหว่างโลกทัศน์กับชีวทัศน์ ประกอบด้วย มุมมองด้านธรรมะ     ได้แก่ การรักษาคุณความดียากกว่าการทำความดี กรรมวาทะ กิริยวาทะ และวิริยวาทะ นำไปสู่ความสำเร็จ พลานุภาพแห่งธรรมมานุสติ และผู้มีธรรมกับการทรงไว้ซึ่งความยุติธรรม ส่วนมุมมองด้านอธรรมนั้น ได้แก่   การขาดธรรมและวินัยนำมาซึ่งหายนะ การยึดมั่นในอุปาทาน ความประมาททำให้ขาดสติ ในด้านบทบาท           ที่สะท้อนพฤติกรรมของตัวละคร ประกอบด้วย การตระหนักรู้ในหน้าที่ที่พึงกระทำ การคิดอย่างเป็นเหตุ             เป็นผลของฝ่ายสนับสนุนผู้นำ การพัฒนาผู้นำของรัฐให้เกิดการตื่นรู้ กลศึกกับการรวมกำลังเพื่อเป้าหมาย และพื้นเพต่างกันแต่จุดมุ่งหมายเดียวกันนำไปสู่ความสำเร็จ
              ในด้านคุณค่าเชิงสร้างสรรค์ รามเกียรติ์มีคุณค่าด้านสุนทรียศาสตร์ กล่าวคือ มีการสอดประสานวรรณศิลป์ คีตศิลป์ นาฏศิลป์ และทัศนศิลป์ไว้ได้อย่างกลมกลืนและงดงาม ส่วนด้านความสัมพันธ์ระหว่างวรรณคดีกับประวัติศาสตร์ นิราศเรื่องรบพม่าที่ท่าดินแดง บันทึกเหตุการณ์สำคัญทางประวัติศาสตร์ สะท้อนให้เห็นพระปรีชาสามารถด้านกลศึกและภาพของผู้ปกป้องและผู้รุกราน กล่าวได้ว่าตัวบทสะท้อนทวิลักษณ์           ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชว่าทรงเป็นทั้งเอกองค์ศิลปินและกษัตริย์ยอดนักรบ