ความสอดคล้องในการตรวจเท้าระหว่างผู้ป่วยเบาหวานกับบุคลากรทางการแพทย์ ณ คลินิกเท้าเบาหวาน โรงพยาบาลสงขลา

บทคัดย่อ

รายงานการวิจัย                ความสอดคล้องในการตรวจเท้าระหว่างผู้ป่วยเบาหวานกับบุคลากรทางการแพทย์ ณ คลินิกเท้าเบาหวาน โรงพยาบาลสงขลา

โดย                               แพทย์หญิงดวงธิดา รัตนพงษ์

สถาบันฝึกอบรม               โรงพยาบาลสงขลา

อาจารย์ที่ปรึกษา               แพทย์หญิงอิสสริยา เฉลียวศักดิ์

หลักการและเหตุผล           โรคเท้าเบาหวานเป็นหนึ่งในภาวะแทรกซ้อนของโรคเบาหวานที่พบบ่อย รุนแรง และเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้เกิดการสูญเสียขาและเท้ามากที่สุด ซึ่งส่งผลให้คุณภาพชีวิตของผู้ป่วยเบาหวานแย่ลงและเสียชีวิตเร็วขึ้น การตรวจภาวะแทรกซ้อนทางเท้าในผู้ป่วยเบาหวานนั้นเป็นปัญหาหนึ่งที่พบได้บ่อยในเวชปฏิบัติ เนื่องจากผู้ป่วยส่วนใหญ่ไม่ได้เข้าร่วมการตรวจภาวะแทรกซ้อนทางเท้าของสถานพยาบาล และไม่สามารถตรวจเท้าด้วยตนเองได้ถูกต้อง ส่งผลให้ผู้ป่วยเสียโอกาสในการได้รับการตรวจเท้าและคำแนะนำที่เหมาะสม การศึกษานี้จึงจัดทำขึ้นเพื่อศึกษาความสอดคล้องในการตรวจเท้าระหว่างผู้ป่วยเบาหวานกับบุคลากรทางการแพทย์ และความรู้ในการดูแลสุขภาพเท้า เพื่อนำผลการศึกษามาใช้แนะนำผู้ป่วยเบาหวานในการตรวจเท้าด้วยตนเองและแนะนำความรู้ในการดูแลสุขภาพเท้าที่ตรงประเด็น

วัตถุประสงค์                    เพื่อศึกษาความสอดคล้องในการตรวจเท้าระหว่างผู้ป่วยเบาหวานกับบุคลากรทางการแพทย์

รูปแบบการวิจัย                การวิจัยเชิงพรรณนา ณ จุดเวลาใดเวลาหนึ่ง (Cross-sectional descriptive study)

วิธีการวิจัย                      ศึกษาในผู้ป่วยเบาหวานที่ยินยอมเข้าร่วมงานวิจัย จำนวน 45 ราย ระหว่างวันที่ 15 สิงหาคม พ.ศ. 2564 – 14 สิงหาคม พ.ศ. 2565 โดยการเก็บข้อมูลผ่านแบบประเมิน ซึ่งประกอบด้วย 3 ส่วน คือ ประวัติส่วนตัวและรายละเอียดของผู้ป่วย, ข้อมูลเกี่ยวกับการตรวจเท้าโดยผู้เข้าร่วมวิจัยและแพทย์เวชศาสตร์ฟื้นฟู  และแบบสอบถามเกี่ยวกับความรู้ในการดูแลสุขภาพเท้าในผู้ป่วยเบาหวาน

ผลการศึกษา                    ความสอดคล้องในการตรวจเท้าระหว่างผู้เข้าร่วมวิจัยกับแพทย์เวชศาสตร์ฟื้นฟู พบว่า มีค่าความสอดคล้องของการตรวจเท้าตั้งแต่ระดับแย่จนถึงระดับดี โดยระดับดี ได้แก่ เล็บยาวเกิน, ผิวหนังบาง, ผิวหนังมีรอยแตก และการมีแผล ระดับปานกลาง ได้แก่ ผิวหนังปกติ, ผิวหนังแห้ง, หนังแข็ง, มี Hammer toe และมี Hallux valgus ระดับพอใช้ ได้แก่ ผิวหนังมีสีคล้ำ, เล็บปกติ และเชื้อราที่เล็บ ระดับน้อย ได้แก่ เล็บหนา, เล็บขบ, มี Claw toe, มี Hallux varus, มี Charcot foot, มี Pes cavus และมี Flat feet ระดับแย่ ได้แก่ ผิวหนังมีขนหาย/หลุด ด้านความรู้ในการดูแลสุขภาพเท้าเบาหวาน พบว่า ข้อที่ผู้เข้าร่วมวิจัยทุกรายเข้าใจถูกต้อง (ร้อยละ 100.00)  คือ ข้อที่ 10การงดสูบบุหรี่ และข้อที่ 7 เมื่อมีบาดแผลให้รีบดูแลรักษา ส่วนข้อที่ผู้เข้าร่วมวิจัยเข้าใจผิดมากที่สุด คือ ข้อที่ 6 ห้ามประคบร้อนหรือแช่เท้าในน้ำ จำนวน 13 ราย (ร้อยละ 28.90)

สรุปผลการศึกษา              ความสอดคล้องในการตรวจเท้าระหว่างผู้ป่วยเบาหวานกับแพทย์เวชศาสตร์ฟื้นฟูที่มีค่าความสอดคล้องอยู่ในระดับดี มักเป็นลักษณะที่ชัดเจนและสังเกตเห็นได้ง่ายหากมีลักษณะนั้นเกิดขึ้นกับผู้ป่วย ได้แก่ เล็บยาวเกิน, ผิวหนังบาง, ผิวหนังมีรอยแตก และการมีแผล ในทางตรงกันข้าม หากลักษณะผิวหนัง, เล็บหรือลักษณะเท้าผิดรูปที่สังเกตได้ยาก หรือเป็นลักษณะรูปร่างของเท้าที่ผู้ป่วยเป็นมาตั้งแต่กำเนิดมักมีค่าความสอดคล้องอยู่ในระดับน้อย ได้แก่ เล็บหนา, เล็บขบ, มี Claw toe, มี Hallux varus, มี Charcot foot, มี Pes cavus และมี Flat feet และระดับแย่ ได้แก่ ผิวหนังมีขนหาย/หลุด ในส่วนความรู้ในการดูแลสุขภาพเท้าเบาหวานที่ผู้ป่วยส่วนใหญ่เข้าใจผิด คือ ห้ามประคบร้อนหรือแช่เท้าในน้ำ และให้ทาโลชั่นที่เท้าทุกวันเพื่อให้ผิวชุ่มชื้นหลังอาบน้ำเช้า-เย็น จากข้อมูลดังกล่าวส่งผลให้สามารถแนะนำความรู้ในการตรวจเท้าและดูแลสุขภาพเท้าที่ตรงประเด็นมากขึ้น และเน้นย้ำในสิ่งที่ผู้ป่วยไม่ได้สังเกต เพื่อส่งผลให้ผู้ป่วยสามารถลดโอกาสการตัดขาหรือเท้าได้ในอนาคต