ผ้าซิ่นตีนจกตระกูลราชบุรี: ประวัติศาสตร์, ความรู้, การพัฒนาผลิตภัณฑ์และการตลาดวิถีพุทธเพื่อเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขัน

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) พัฒนาฐานข้อมูลประวัติศาสตร์และพัฒนาการของมรดกวัฒนธรรมผ้าซิ่นตีนจกตระกูลราชบุรี 2) พัฒนากระบวนการจัดการความรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นของกลุ่มสัมมาชีพผ้าซิ่นตีนจกตระกูลราชบุรี 3) พัฒนาผลิตภัณฑ์เชิงสร้างสรรค์วิถีพุทธของกลุ่มสัมมาชีพผ้าซิ่นตีนจกตระกูลราชบุรี และ 4) พัฒนานวัตกรรมการตลาดวิถีพุทธของกลุ่มสัมมาชีพผ้าซิ่นตีนจกตระกูลราชบุรี เป็นการวิจัยและพัฒนา (R&D) ได้แก่ การวิจัยเชิงเอกสาร การสัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลสำคัญ 15 ท่าน และการสนทนากลุ่มเฉพาะ 10 ท่าน ผลการวิจัยพบว่า 1. ฐานข้อมูลประวัติศาสตร์และพัฒนาการ มีเชื้อสายมาก่อนปีพุทธศักราช 2347 สมัยโยนกเชียงแสนนคร แบ่งออกเป็น 3 ช่วง ได้แก่ 1) กลุ่มชาติพันธุ์ไท-ยวนดั้งเดิม 2) กลุ่มชาติพันธุ์ไท-ยวนราชบุรี และ 3) กลุ่มชาติพันธุ์ไท-ยวนกลุ่มต่างๆ ในราชบุรีปัจจุบัน กลุ่มใหญ่ตั้งถิ่นฐานในเขตตำบลคูบัว มรดกทางวัฒนธรรม ได้แก่ 1) ประเพณีไปเซิ้ง 2) ประเพณีเที่ยวข่วง และ 3) ประเพณีบุญกลางบ้าน การละเล่นพื้นบ้าน ได้แก่ 1) จ้อย 2) ต่อไก่ 3) ผีอ๊อ หรือผีกะลา 4) ผีสุ่ม และ 5) ผีมะกวัก ความเชื่อ สำหรับลายผ้าตีนจกหลักมี 9 ลาย ได้แก่ 1) ลายดอกเซีย 2) ลายกาบ 3) ลายหน้าหมอน 4) ลายโก้งเก้ง 5) ลายกาบดอกแก้ว 6) ลายโก้งเก้งซ้อนเซีย 7) ลายกาบซ้อนหัก 8) ลายหักนกคู่ และ9) ลายแคทราย 2. กระบวนการจัดการความรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่น มี 3 ระยะ คือ 1) ช่วงการก่อตั้ง 2) ช่วงการดำเนินการ และ3) ช่วงการพัฒนา รูปแบบการจัดการความรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่น ได้แก่ 1) ระดับครัวเรือน มีระบบการสอนให้บุตร-หลานให้เรียนรู้วิธีการท่อผ้าซิ่นตีนจก และ2) ระดับกลุ่มสัมมาชีพ/วิสาหกิจชุมชน โดยปรับใช้กับ 6 ขั้นตอน ได้แก่ 1) การกำหนดความรู้ที่ต้องการ 2) การแสวงหาความรู้จากภายนอก 3) การพัฒนา/สร้าง/บูรณาการความรู้ 4) การถ่ายทอด/แบ่งปัน/กระจาย/เผยแพร่/แลกเปลี่ยนความรู้ 5) การประยุกต์ใช้ความรู้และนำความรู้กลับมาใช้ใหม่ และ6) การจัดเก็บ/รักษา/ปรับปรุง/ตรวจสอบ 3. ผลิตภัณฑ์เชิงสร้างสรรค์วิถีพุทธได้ 2 ลาย ได้แก่ 1) ลายคน และ 2) ลายปลา ทั้งนี้ แนวทางการสร้างมูลค่าเพิ่ม 5 ด้าน ได้แก่ 1) ด้านผู้นำกลุ่ม 2) ด้านการออกแบบผลิตภัณฑ์ 3) ด้านการถ่ายทอดภูมิปัญญา 4) ด้านการส่งเสริมของหน่วยงานภาครัฐ และ 5) การจัดจำหน่ายสินค้าผลิตภัณฑ์ และ 4. นวัตกรรมการตลาดวิถีพุทธของกลุ่มสัมมาชีพผ้าซิ่นตีนจกตระกูลราชบุรี คือ การสร้างตลาดจำหน่ายสินค้าที่ยั่งยืน 5 แนวทาง คือ 1) การเพิ่มจำนวนลวดลายบนผืนผ้า 2) การปรับลดจำนวนลวดลายบนผืนผ้า 3) การพัฒนาผ้าทอตีนจกให้มีเป็นลวดลายใหม่ 4) การใช้วัตถุดิบของเส้นด้ายย้อมสีธรรมชาติ และ5) การสร้างตราสัญลักษณ์ กลุ่มจึงนำหลักการตลาด “4Ps” ได้แก่ ด้านผลิตภัณฑ์ ด้านราคา ด้านการจัดจำหน่าย และด้านการส่งเสริมการขาย การให้พรีเซนเตอร์สวมใส่เสื้อผ้าต่าง ๆ แล้วนำมาประชาสัมพันธ์ผ่านสื่อออนไลน์ อาทิ เพจ ผ้าซิ่นตีนจก ราชบุรี