การบริหารจัดการที่ธรณีสงฆ์ตามหลัก “บวร” ของวัดในจังหวัดเพชรบุรี

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้เป็นการวิจัยแบบผสมผสาน โดยสัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลสำคัญ 17 คน ผู้ร่วมกิจกรรมเชิงปฏิบัติการ 15 คน พบว่า 1. สภาพปัญหาการพัฒนาพื้นที่ธรณีสงฆ์ ได้แก่ 1) กฎหมาย การไม่บังคับใช้กฎหมายอย่างเด็ดขาด เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงคู่สัญญา โดยไม่มีนิติกรรมรับรอง 2) คณะสงฆ์ ถือเมตตาบริหารจัดการที่ธรณีสงฆ์ ให้พุทธศาสนิกชนใช้ประโยชน์ แต่ได้มอบหมายให้ผู้เกี่ยวข้องดำเนินการ 3) คณะกรรมการ คือ ผู้แทนของวัด แต่บางพื้นที่ไม่สามารถบังคับใช้ระเบียบได้ และ 4) สัญญา ที่ธรณีสงฆ์บางแปลง ผู้เช่าเดิมนำไปให้บุคคลที่ 3 เช่าต่อ ซึ่งไม่สามารถทราบระยะเวลาการเช่า จึงยากต่อการติดตามทำสัญญาใหม่ 2. กระบวนการพัฒนาพื้นที่ธรณีสงฆ์ ได้แก่ 1) บ้าน/ชุมชน ทำให้การวางแผน การดำเนินงาน และการติดตามประเมินผล และตอบสนองความต้องการของทุกฝ่าย 2) วัด/เจ้าอาวาส พัฒนาพื้นที่ธรณีสงฆ์ให้มีประสิทธิภาพ และเป็นประโยชน์ต่อพระศาสนาและชุมชน และ 3) ราชการ ภาครัฐมีบทบาทสนับสนุนและส่งเสริมการพัฒนาพื้นที่ธรณีสงฆ์ ให้เป็นประโยชน์ต่อทุกฝ่ายอย่างเป็นธรรม 3. การประเมินผลการพัฒนาพื้นที่ธรณีสงฆ์ ได้แก่ 1) การใช้เพื่อประโยชน์ทางศาสนา คือ ศูนย์เรียนรู้ทางศาสนา เกษตรกรรมเชิงพุทธ การท่องเที่ยวเชิงศาสนา 2) การนําที่ดินไปให้เช่าเพื่อหารายได้เข้าวัด คือ  การเช่าที่ธรณีสงฆ์ เพื่อการเกษตร การพาณิชย์ การท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมและศาสนา และ3) การใช้เพื่อการสาธารณะประโยชน์อื่น ๆ คือ การพัฒนาเป็นแหล่งเรียนรู้ สถานที่ท่องเที่ยวทางวัฒนธรรม การเกษตรกรรมท้องถิ่น 4) การพัฒนาฐานบริการสาธารณะ อาทิ ศูนย์บริการทางสังคม หรือสถานที่พักพิงสำหรับผู้ยากไร้ และ5) การสร้างพื้นที่สำหรับกิจกรรมสันทนาการและการกีฬา อาทิ พื้นที่ออกกำลังกายกลางแจ้ง