นโยบายสาธารณะ: กรณีศึกษา เบี้ยยังชีพผู้สูงอายุ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น

บทคัดย่อ

เบี้ยยังชีพผู้สูงอายุได้เริ่มเป็นรูปธรรมใน พ.ศ. 2535 จากแนวคิดของกรมประชาสงเคราะห์ (ในรัฐบาลสมัย นายชวน หลีกภัย นายกรัฐมนตรีสองสมัย ระหว่างปี พ.ศ. 2535 - 2538) เบี้ยยังชีพผู้สูงอายุถือเป็นสวัสดิการสังคมประเภทหนึ่ง ที่รัฐบาลจัดสรรให้กับผู้ที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไป ซึ่งเป็นการจัดสวัสดิการสังคมแก่ผู้สูงอายุ โดยผ่านการมีส่วนร่วมจากทุกภาคส่วน ได้แก่ องค์กรภาครัฐที่รับผิดชอบ คือ กระทรวงพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ รวมถึงองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ที่มีบทบาทในการจัดสวัสดิการผู้สูงอายุ ได้เริ่มต้นอย่างเป็นทางการ ปัจจุบันองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ให้ดำเนินการจ่ายเบี้ยยังชีพผู้สูงอายุให้เป็นไปตามมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 18 ตุลาคม พ.ศ. 2554 ได้กำหนดอัตราการจ่ายเงินเบี้ยยังชีพผู้สูงอายุในอัตราแบบขั้นบันได จะได้รับเบี้ยยังชีพแตกต่างกันไปตามอายุ สำหรับผู้สูงอายุที่เป็นข้าราชการบำนาญ จะไม่ได้รับค่าเบี้ยยังชีพ ถึงแม้ว่าผู้สูงอายุจะได้รับค่าเบี้ยยังชีพจากรัฐบาลแต่ก็ยังได้รับจากบุตรหลาน จากผลการวิจัย พบว่า รูปแบบความเป็นอยู่ของผู้สูงอายุ 3 รูปแบบ ได้แก่ 1) การอยู่อาศัยกับบุตรหลานโดยตรง 2) การอยู่อาศัยตามลำพัง หรืออยู่แบบคู่สามีภรรยา แต่อยู่ไม่ไกลจากบุตรหลานมากนัก เช่น อยู่ในเมืองเดียวกัน และ 3) การอยู่อาศัยตามลำพัง หรืออยู่แบบคู่สามีภรรยา แต่อยู่ไกลจากบุตรหลาน ทั้ง 3 รูปแบบมีลักษณะเป็นสากล โดยรูปแบบความเป็นอยู่นั้นมีความสัมพันธ์กับเงินที่บุตรหลานส่งเสียให้ผู้สูงอายุ และการดูแลที่ได้รับจากบุตรหลาน การส่งเสียเงินและการดูแลผู้สูงอายุในครอบครัวสะท้อนถึงค่านิยมเรื่องของความกตัญญู ซึ่งมีให้เห็นอยู่ในปัจจุบันของสังคมไทย