พหุวัฒนธรรม: พลวัตของย่านชุมชนเก่าสู่การออกแบบเส้นทางวัฒนธรรมผ่านสื่อ เพื่อการเรียนรู้คุณค่าวิถีชุมชน กรณีศึกษาย่านบางโพ เขตบางซื่อ กรุงเทพมหานคร

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาประวัติศาสตร์และพัฒนาการความเป็นมาของย่านบางโพ เพื่อให้เข้าใจคุณค่าของย่าน 2) เพื่อศึกษาสภาพสังคมตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันเพื่อให้เข้าใจสังคมการอยู่ร่วมกันของชุมชนในย่านบางโพ 3) เพื่อออกแบบเส้นทางวัฒนธรรมนำเสนอผ่านสื่อที่เหมาะกับบริบทปัจจุบันและต่อยอดสู่นโยบาย การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพโดยการทบทวนเอกสารและการใช้เครื่องมือคือการสัมภาษณ์การสนทนากลุ่ม ประกอบด้วย ผู้ที่อยู่อาศัยในย่านบางโพ ผู้ประกอบการและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาเมือง นักวิชาการ โดยใช้วิธีการวิเคราะห์เนื้อหา (Content analysis) ผลการวิจัย พบว่า คุณค่าทางวัฒนธรรมของย่านบางโพ ได้แก่ องค์ประกอบทางวัฒนธรรมที่เป็นรูปธรรมและนามธรรม ปัจจัยที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพของย่านบางโพ คือ เส้นทางสัญจร (Path) ซึ่งส่งผลต่อรูปแบบของการตั้งถิ่นฐานที่เปลี่ยนแปลงไป ลักษณะของสังคมเป็นสังคมพหุวัฒนธรรมที่มีการอยู่ร่วมกันของชนชาติต่าง ๆ ตั้งแต่ต้นกรุงรัตนโกสินทร์ซึ่งทำให้ย่านบางโพมีความหลากหลายทางวัฒนธรรม ที่เป็นอัตลักษณ์จนถึงปัจจุบันสะท้อนผ่าน อาหาร ความเชื่อ และงานช่างไม้ แนวทาง การอนุรักษ์ คือ การนำเสนอคุณค่าในรูปแบบแหล่งทางเที่ยวเชิงวัฒนธรรม จากการวิจัย พบว่า แนวการพัฒนาสื่อควรนำเสนอเรื่องราวคุณค่าทางวัฒนธรรมในรูปแบบแผนที่ทางวัฒนธรรมและเส้นทางอัตลักษณ์พหุวัฒนธรรมย่านบางโพ โดยใช้แผ่นพับและสื่อมัลติมีเดีย ประกอบด้วย 4 กระบวนการ MAPS model ซึ่งประกอบด้วย 1) Multicultural routes: ออกแบบแผนที่ชุมชน 2) Activity: การสร้างกิจกรรมโดยการมีส่วนร่วมของชุมชน 3) Public relation: การประชาสัมพันธ์ 4) Story telling: การนำเสนอเรื่องเล่าจากความทรงจำเป็นประสบการณ์ เผยแพร่ผ่านโซเชียลมีเดีย ซึ่งเป็นรูปแบบที่เหมาะสมกับบริบทปัจจุบัน