แรงงานแพลตฟอร์ม ความเหลื่อมล้ำ และความไม่เป็นธรรม บนรากฐานความเจริญของเศรษฐกิจดิจิทัล

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ นำเสนอข้อมูลเกี่ยวกับเศรษฐกิจดิจิทัลกับการกำเนิดแรงงานแพลตฟอร์ม ซึ่งเป็นผลกระทบกับการเปลี่ยนแปลงของการดำเนินเศรษฐกิจที่เกี่ยวข้องกับความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี และการพัฒนาเศรษฐกิจดิจิทัล จนนำไปสู่การเกิดแรงงานประเภทหนึ่งที่เรียกว่า “แรงงานแพลตฟอร์ม” เมื่อการพัฒนาเข้าสู่ระบบเศรษฐกิจดิจิทัลอย่างจริงจัง โดยปรากฎชัดในแนวทางการพัฒนาที่ถูกกำหนดจากนโยบายด้านดิจิทัลของรัฐบาลในการส่งเสริม พัฒนาและใช้นวัตกรรมเทคโนโลยีดิจิทัล เกิดการดำเนินธุรกิจผ่านแพลตฟอร์มต่างๆ ที่ถูกเรียกด้วยชื่อที่หลากหลาย ได้แก่ เศรษฐกิจแพลตฟอร์ม (Platform economy) ดิจิทัลแพลตฟอร์ม (Digital platform) เศรษฐกิจแบ่งปัน (Sharing economy) และเศรษฐกิจชั่วคราว (Gig economy) เป็นต้น โดยมีลักษณะสำคัญที่ดำเนินธุรกิจแบบจับคู่ความต้องการของผู้ขายสินค้าและบริการกับความต้องการของผู้ซื้อสินค้าและบริการ ผ่าน ดิจิทัลแพลตฟอร์ม Smartphone หรือ แอปพลิเคชั่น ซึ่งก่อให้เกิดกลุ่มแรงงานผู้ขับเคลื่อนระบบเศรษฐกิจดังกล่าว พร้อมทั้งผู้เขียนได้เสนอประเด็นความเหลื่อมล้ำ ไม่เป็นธรรมในด้านสิทธิข้อจำกัดและการถูกปฏิบัติของแรงงานแพลตฟอร์ม ที่เกิดจากช่องว่างของการบริหารทรัพยากรมนุษย์ผ่านระบบเทคโนโลยีสารสนเทศ จนนำไปสู่การเอารัดเอาเปรียบและก่อให้เกิดความไม่ธรรมกับกลุ่มแรงงาน นอกจากนี้บทความวิชาการดังกล่าวได้นำเสนอแนวทางการเสริมสร้างความเป็นธรรมให้กับแรงงานแพลตฟอร์ม ซึ่งประกอบด้วย การจัดสวัสดิการแรงงาน การส่งเสริมการรวมกลุ่มและกระบวนการต่อรองอำนาจ การปรับปรุงกฎหมายเพื่อรองรับความเปลี่ยนแปลง การดำเนินงานภายใต้กรอบความคิดการทำงานที่เป็นธรรม (Fair work) และกระบวนการเปลี่ยนความคิด (Change mindset) โดยผ่านกลไกการดำเนินงานของ 3 ภาคส่วน ได้แก่ ภาครัฐ ผู้ประกอบการ และแรงงานแพลตฟอร์ม ที่โดยอยู่บนพื้นฐานการเสริมสร้างความเป็นธรรม ที่จะนำไปสู่การลดความเหลื่อมล้ำกับกลุ่มแรงงานแพลตฟอร์มได้