การประกอบสร้างอุปลักษณ์มโนทัศน์ในวรรณกรรม ของสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป.อ.ปยุตฺโต)

บทคัดย่อ

          บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาสารัตถะของอุปลักษณ์มโนทัศน์ในวรรณกรรมของสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป.อ.ปยุตฺโต) และ 2) เพื่อศึกษาการประกอบสร้างอุปลักษณ์มโนทัศน์ในวรรณกรรมของสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป.อ. ปยุตฺโต) การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร ข้อมูลที่ใช้เป็นข้อมูลจากวรรณกรรมพุทธธรรมของสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป.อ.ปยุตฺโต) ตั้งแต่พุทธศักราช 2531 - 2561 นำมาวิเคราะห์ข้อมูลการการประกอบสร้างมโนอุปลักษณ์ เพื่อหาลักษณะการประกอบสร้างมโนทัศน์อุปลักษณ์และมโนอุปลักษณ์ในแวดวงความหมายตามคำนิยามของท่านพุทธทาส ผลการวิจัยพบว่า สารัตถะการเขียนวรรณกรรมมี 5 กลุ่ม คือ 1) บันทึกจากการเล่าเรื่องที่พบเห็น 2) บันทึกจากการเดินทางและการใช้ชีวิตกลางแจ้ง 3) บันทึกจากทัศนะต่อประเด็นต่าง ๆ 4) บันทึกจากการทบทวนวิเคราะห์และอธิบายเกี่ยวกับตนเอง 5) บันทึกจากประเด็นชีวิตปรัชญาและจิตวิญญาณ และยังพบว่า 1) สารัตถะของมโนอุปลักษณ์ในวรรณกรรมของสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป.อ.ปยุตฺโต) พบว่ามี ลักษณะที่เป็นโลกิยธรรมหรือโลกุตตรธรรมมี 6 ประเด็น ได้แก่ 1) ความเหมือน 2) ความต่าง 3) ความขัดแย้ง 4) ความคล้อยตาม 5) ความเป็นเหตุผล 6) อื่น ๆ นอกจากนี้ 2) ลักษณะการประกอบสร้างอุปลักษณ์มโนทัศน์ในวรรณกรรมของสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป.อ.ปยุตฺโต) ในแวดวงความหมายธรรมะตามแนวคิดของท่านพุทธทาส พบว่ามี 4 ประเภท ได้แก่ 1) มโนอุปลักษณ์ธรรมชาติ มี 38 อุปลักษณ์ 2) มโนอุปลักษณ์กฎของธรรมชาติ มี 11 อุปลักษณ์ 3) มโนอุปลักษณ์หน้าที่ของธรรมชาติ มี 78 อุปลักษณ์ 4) มโนอุปลักษณ์ผลของธรรมชาติ มี 79 อุปลักษณ์