มโนทัศน์และแนวทางการดำรงอัตลักษณ์พุทธปฏิมาล้านนา

บทคัดย่อ

         การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์ คือ 1) เพื่อศึกษามโนทัศน์และคติการสร้างพุทธปฏิมาในพระพุทธศาสนา 2) เพื่อศึกษาพัฒนาการและอัตลักษณ์ของพุทธปฏิมากรรมในล้านนา และ 3) เพื่อเสนอแนวทางการดำรงอัตลักษณ์พุทธปฏิมาล้านนา การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) และการสัมภาษณ์เชิงลึก (In Dept Interview)

          ผลการวิจัยพบว่า

1. มโนทัศน์และคติการสร้างพุทธปฏิมาในพระพุทธศาสนา ในครั้งพุทธกาลมีเพียงแนวคิดการใช้สัญลักษณ์ เช่น รอยพระพุทธบาท แท่นดอกบัว ธรรมจักร ต่อมาพุทธปฏิมาสร้างจากเรื่องราวตามพุทธประวัติและชาดก เช่น เรื่องยมกปาฏิหาริย์ ตำนานพระแก่นจันทน์ จุดกำเนิดของการสร้างพุทธปฏิมากรรมเกิดขึ้นครั้งแรกในสมัยพระเจ้ามิลินท์ มีพัฒนาการตามลำดับ ดังนี้ ยุคคันธาราฐ ยุคมถุรา ยุคอมราวดี ยุคคุปตะและยุคปาละ


2. พุทธปฏิมาล้านนามีวิวัฒนาการอยู่ 2 สาย คือ สายแรก รับอิทธิพลศิลปะปาละผ่านทางพุกาม สายที่สอง รับอิทธิพลของศิลปะแบบสุโขทัย ส่งผลให้พุทธปฏิมาล้านนาเป็นศิลปะผสมระหว่างหริภุญชัย มอญ พม่า จีนตอนใต้ สุโขทัยและล้านช้าง มีพุทธลักษณะแบ่งออกเป็น 3 แบบ คือ ปฏิมาสิงห์ 1 ปฏิมาสิงห์ 2 และปฏิมาสิงห์ 3


3. การดำรงอัตลักษณ์ปฏิมาล้านนา เป็นการเผยแพร่ภูมิปัญญาที่สำคัญให้คงอยู่คู่กับสังคมล้านนา โดยมีแนวทาง ดังนี้ 1) การเน้นย้ำให้เห็นความสำคัญและคุณค่า 2) การสร้างจิตสำนึกในการอนุรักษ์ภูมิปัญญา 3) การประยุกต์ภูมิปัญญาให้เข้ากับสมัยปัจจุบัน 4) การถ่ายทอดความรู้ผ่านสถาบันพื้นฐาน โดยวิธีการสอน การบอก การฝึกฝน การทำให้ดูและพิธีไหว้ครู 5) การส่งเสริมกิจกรรมเพื่อสร้างเครือข่าย และ 6) การเผยแพร่ผ่านสื่อในรูปแบบต่าง ๆ