การพิทักษ์สิทธิชุมชน : กรณีศึกษาเหมืองแร่ทองคำ จังหวัดจันทบุรี

บทคัดย่อ

ภูมิหลังและวัตถุประสงค์: การพิทักษ์สิทธิชุมชนเป็นการที่ชุมชนมีสิทธิจัดการทรัพยากรทั้งที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติและที่ไม่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติเพื่อดำรงไว้ซึ่งการอนุรักษ์การฟื้นฟูตลอดจนการจัดการเพื่อการดำรงอยู่อย่างยั่งยืนหากชุมชนสามารถรวมตัวได้อย่างเข้มแข็ง ก็จะสามารถต่อสู้เรียกร้องสิทธิและเสรีภาพในการจัดการโดยชุมชนเองได้อย่างเป็นธรรมและยั่งยืน ผู้วิจัยมีความสนใจเกี่ยวกับการพิทักษ์สิทธิชุมชน กับการดำเนินธุรกิจเพื่อแสวงหาทางออกที่เหมาะสมในการอยู่ร่วมกันระหว่างชุมชนกับผู้ประกอบธุรกิจ โดยการวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาการบังคับใช้กฎหมายในการดำเนินธุรกิจเหมืองแร่ทองคำ 2) เพื่อศึกษาวิเคราะห์และถอดบทเรียนภาคประชาชนในการพิทักษ์สิทธิชุมชน 3) เพื่อเสนอแนะมาตรการทางกฎหมายสำหรับแนวทางการมีส่วนร่วมของชุมชนกับการดำเนินธุรกิจเหมืองแร่ทองคำ โดยใช้การวิจัยเชิงคุณภาพทั้งการวิจัยเอกสารและข้อมูลจากสื่อสังคมออนไลน์ (Facebook) กลุ่มประชนชนที่รวมตัวกันในนาม “กลุ่มชาวจันทบุรีไม่เอาเหมืองแร่” ข้อมูลข่าวสารความเคลื่อนไหวการคัดค้านเหมืองแร่ทองคำจังหวัดจันทบุรีสำหรับการถอดบทเรียนภาคประชาชน ทำการวิเคราะห์ข้อมูลโดยการวิเคราะห์เนื้อหา (Content Analysis) เชิงพรรณนา

ระเบียบวิธีการวิจัย: การศึกษาวิจัยนี้ต้องการวิเคราะห์ปัญหาการบังคับใช้กฎหมายที่เกิดจากการดำเนินธุรกิจเหมืองแร่ทองคำที่กระทบต่อสิทธิชุมชน โดยใช้การศึกษาวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) จากการศึกษาข้อมูลจากเอกสาร (Documentary research) ทำการศึกษาค้นคว้า และรวบรวมเอกสารข้อมูลต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ กฎหมาย ตำรา วารสารบทความ รายงานการวิจัย วิทยานิพนธ์ข้อเขียน ข้อมูลอื่นที่เผยแพร่ทางอินเตอร์เน็ต และกรณีศึกษาที่เกี่ยวกับหัวข้อวิจัย

ผลการวิจัย: พบว่า การคุ้มครองสิทธิชุมชนภายในขอบเขตของการดําเนินธุรกิจเหมืองแร่ทองคำยังคงเต็มไปด้วยปัญหาที่มีข้อถกเถียงจากประชาชนในชุมชนจนนำไปสู่การประท้วงคัดค้านในพื้นที่จังหวัดจันทบุรี อนึ่งแม้จะมีกฎหมายบังคับใช้กฎหมายแต่ก็พบว่ากฎหมายเหล่านั้นยังไม่ครอบคลุมในประเด็นเกี่ยวกับกระบวนการพิทักษ์สิทธิชุมชน ปัญหาการบังคับใช้กฎหมายการดำเนินธุรกิจเหมืองแร่ทองคำที่กระทบสิทธิชุมชน ส่งผลให้เกิดการละเมิดสิทธิชุมชนซึ่งมีผลกระทบต่อทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมและประชากรที่อาศัยในชุมชน

สรุปผล: การเคลื่อนไหวของชุมชนผู้ได้รับผลกระทบจากการดำเนินธุรกิจเหมืองแร่ทองคำในจังหวัดจันทบุรี
มีกระบวนการที่เป็นแบบแผนและสร้างผลกระทบต่อผู้ดำเนินธุรกิจได้อย่างมีประสิทธิภาพ นอกจากนี้ยังเป็นการเสริมสร้างพลังอำนาจของชุมชน เป็นการให้การศึกษาและการตระหนักรู้แก่สมาชิกในชุมชนที่เกี่ยวกับสิทธิชุมชนและวิธีปกป้องสิทธิชุมชนในอนาคต