การศึกษาเพื่อพัฒนารูปแบบการดำเนินงานระบบบริการปฐมภูมิในเขตเมืองของจังหวัดสมุทรปราการ

บทคัดย่อ

ภูมิหลังและวัตถุประสงค์: ระบบบริการปฐมภูมิเป็นรากฐานสำคัญของระบบบริการสุขภาพ หากระบบบริการปฐมภูมิมีความเข้มแข็งย่อมจะทำให้ระบบบริการสุขภาพมีประสิทธิภาพ ประชาชนเข้าถึงได้อย่างเท่าเทียมกันมากขึ้นและโรงพยาบาลสามารถลดความแออัดได้เป็นอย่างดี การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาสถานการณ์การดำเนินงานระบบบบริการปฐมภูมิในเขตเมืองของจังหวัดสมุทรปราการ (2) เพื่อพัฒนารูปแบบการดำเนินงานปฐมภูมิในเขตเมือง ของจังหวัดสมุทรปราการ และ (3) เพื่อนำรูปแบบการพัฒนาการดำเนินงานปฐมภูมิในเขตเมืองของจังหวัดสมุทรปราการไปทดลองปฏิบัติ

ระเบียบวิธีการวิจัย: รูปแบบการวิจัยและการพัฒนา (Research and Development) ดำเนินการวิจัยทั้งเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ งานวิจัยเชิงปริมาณ กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการศึกษา ได้แก่ ประชาชนในพื้นที่เขตเทศบาลเมืองบางแก้ว อ.บางพลี จ.สมุทรปราการ จำนวน 400 คน เครื่องมือใช้ แบบสำรวจความคิดเห็นความต้องการระบบบริการสุขภาพและความคาดหวังในการบริการสุขภาพที่พึงประสงค์ของประชาชนในพื้นที่เทศบาลเมืองบางแก้ว อ.บางพลี จ.สมุทรปราการ วิเคราะห์ข้อมูลโดยการแจกแจงความถี่และร้อยละ งานวิจัยเชิงคุณภาพ ผู้ให้ข้อมูลหลัก ประกอบด้วยกลุ่มผู้ให้บริการ จำนวน 20 คน กลุ่มเจ้าหน้าที่ผู้เกี่ยวข้องในพื้นที่ จำนวน 20 คน เก็บรวบรวมข้อมูลโดยการ สนทนากลุ่ม (Focus group) และสัมภาษณ์เชิงลึก(In-depth interview) วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้วิธีการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา (Content Analysis)

ผลการวิจัย: (1) สถานการณ์การดำเนินงานระบบบริการปฐมภูมิในเขตเมืองของจังหวัดสมุทรปราการ ลักษณะการให้บริการเป็นแบบเชิงรับมากกว่าเชิงรุก ด้วยข้อจำกัดด้านพื้นที่เขตเมืองที่มีความซับซ้อน ประชากรที่มีการปกครองตามทะเบียนราษฎร์และประชากรแฝงรวมทั้งภาระหน้าที่ที่มีจำนวนมากและบุคลากรมีจำนวนจำกัด ก่อให้เกิดปัญหาต่างๆ ได้แก่ ความไม่เท่าเทียมในการเข้าถึงหลักประกันด้านสุขภาพ ความเชื่อมโยงของระบบส่งต่อจากการบริหารจัดการที่เน้นเชิงรับ มุ่งเน้นการรักษา จึงทำให้ขาดความพยายาม ในการดูแลปัญหาของผู้ป่วยในระยะยาว (2) การพัฒนารูปแบบการดำเนินงานปฐมภูมิเขตเมืองในเขตเมือง ของจังหวัดสมุทรปราการ รูปแบบการดำเนินงานควรจัดให้มีศูนย์สุขภาพชุมชนในพื้นที่ให้ครอบคลุม เพื่อให้บริการสุขภาพที่เป็นจุดเชื่อมต่อระหว่างประชาชนกับระบบบริการสุขภาพที่อยู่ใกล้บ้าน เป็นบริการที่ประชาชนมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการ การวางแผน การจัดหางบประมาณ ร่วมให้บริการ ร่วมติดตามประเมินผลและตรวจสอบ และ (3) การนำรูปแบบที่ได้จากกระบวนการเรียนรู้ร่วมกันไปทดลองปฏิบัติกำหนดให้มีคณะกรรมการระบบสุขภาพระดับพื้นที่เป็นผู้กำหนดนโยบายจัดสรรทรัพยากร การจัดระบบสนับสนุนทีมบุคลากรสหวิชาชีพ ระบบยาและเวชภัณฑ์ระบบงบประมาณและจัดทำแผนการเงิน ระบบรับและส่งผู้ป่วย การจัดบริการเชิงรับในหน่วยบริการ ดังนั้นระบบบริการสุขภาพที่มีประสิทธิภาพควรรองรับความต้องการของประชาชน สอดคล้องตามบริบท ที่ก่อให้เกิดการดูแลขั้นพื้นฐานใน 3 ด้านหลัก คือการยกระดับสุขภาพของประชาชนที่อยู่ในความดูแลรับผิดชอบ การตอบสนองต่อความคาดหวังของประชาชน มีการเร่งรัดการจัดระบบ เพื่อขับเคลื่อนการพัฒนาให้สามารถรองรับกับความต้องการของประชาชนสอดคล้องตามบริบท และตอบสนองต่อปัญหาสุขภาพของประชาชน ในชุมชนเมืองได้อย่างมีประสิทธิภาพ

สรุปผล: การดำเนินงานระบบบริการปฐมภูมิในเขตเมืองของจังหวัดสมุทรปราการมีลักษณะการให้บริการเชิงรับมากกว่าเชิงรุกเนื่องจากความซับซ้อนของพื้นที่เขตเมือง ประชากรที่มีการปกครองตามทะเบียนราษฎร์และประชากรแฝง และประชากรที่มีภาระหน้าที่มาก การแนะนำเรื่องรูปแบบการดำเนินงานในเขตเมืองที่รวมศูนย์สุขภาพชุมชนสามารถเป็นทางเลือกที่ดีโดยอย่างเฉพาะในการครอบคลุมการบริการสุขภาพของประชาชนและเพิ่มความมุ่งเน้นการรักษาความเชื่อมโยงของระบบบริการสุขภาพในระยะยาว นอกจากนี้การนำรูปแบบที่ได้จากกระบวนการเรียนรู้ร่วมกันไปทดลองปฏิบัติด้วยคณะกรรมการระบบสุขภาพระดับพื้นที่สามารถเพิ่มประสิทธิภาพของระบบบริการสุขภาพที่รองรับความต้องการของประชาชนได้อย่างมีประสิทธิภาพและสอดคล้องตามบริบทที่ส่งผลให้เกิดการดูแลสุขภาพขั้นพื้นฐานที่มีประสิทธิภาพในชุมชนเมือง