เทคโนโลยีภูมิสารสนเทศเพื่อศึกษาการขยายตัวชุมชนพื้นที่ลุ่มน้ำชี จังหวัดชัยภูมิ

บทคัดย่อ

จังหวัดชัยภูมิเป็นพื้นที่ต้นแม่น้ำชีในพื้นที่อำเภอหนองบัวแดงและลำน้ำสาขาอีกหลายสาย อย่างไรก็ตามจากการศึกษานำร่องยังพบว่าปัญหาที่เกี่ยวกับการใช้ประโยชน์ที่ดินและสิ่งแวดล้อมหลายประการที่สำคัญ กล่าวคือ ยังขาดแผนการและมาตรการเกี่ยวกับการใช้ที่ดินที่เหมาะสมต่อการบริหารลุ่มน้ำ ในการวางแผนการพัฒนาเพื่อให้สอดรับกับปรากฏการณ์ สภาพปัญหาดังกล่าวจำเป็นต้องมีข้อมูลเชิงพื้นที่เข้ามาประกอบการตัดสินใจ เทคโนโลยีภูมิสารสนเทศ หรือ Geo Informatics Technology เพื่อประโยชน์ต่อการใช้ประโยชน์ของที่ดิน การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาการขยายตัวชุมชนพื้นที่ลุ่มน้ำชี จังหวัดชัยภูมิ จากข้อมูลดาวเทียม 2 ช่วงเวลา คือ ปี พ.ศ.2555 และปี พ.ศ.2565 ทำการจำแนกข้อมูลดาวเทียมจากการรับรู้จากระยะไกล และใช้เทคนิคการซ้อนทับข้อมูล การใช้ประโยชน์ที่ดินโดยระบบสารเทศภูมิศาสตร์เพื่อประเมินหาพื้นที่ที่มีมีการเปลี่ยนแปลงของ แหล่งน้ำ/ที่ลุ่ม ชุมชน ป่า แผ้วถาง/เสื่อมโทรม และพื้นที่เกษตรกรรม วิเคราะห์หาการขยายตัวชุมชนพื้นที่ลุ่มน้ำชี จังหวัดชัยภูมิ ผลการศึกษาพบว่า (1) ปี พ.ศ. 2555 โดยแยกเป็นแหล่งน้ำ/ที่ลุ่ม จำนวน 1,034,240 ตารางเมตร คิดเป็นร้อยละ 0.69 ชุมชน จำนวน 4,028,020 ตารางเมตร คิดเป็นร้อยละ 2.69 ป่า จำนวน 100,073,240 ตารางเมตร คิดเป็นร้อยละ 66.68 ที่แผ้วถาง/เสื่อมโทรม จำนวน 20,815,606 ตารางเมตร คิดเป็นร้อยละ 13.87 และพื้นที่เกษตรกรรม จำนวน 24,131,984 ตารางเมตร คิดเป็นร้อยละ 16.07 (2) ปี พ.ศ. 2565 โดยแยกเป็นแหล่งน้ำ/ที่ลุ่ม จำนวน 1,621,500 ตารางเมตร คิดเป็นร้อยละ 1.09 ชุมชน จำนวน 6,971,400 ตารางเมตร คิดเป็นร้อยละ 4.64 ป่า จำนวน 79,003,620 ตารางเมตร คิดเป็นร้อยละ 52.64 ที่แผ้วถาง/เสื่อมโทรม จำนวน 40,423,880 ตารางเมตร คิดเป็นร้อยละ 26.93 และพื้นที่เกษตรกรรม จำนวน 24,131,984 ตารางเมตร คิดเป็นร้อยละ 14.70 (3) ผลการเปรียบเทียบการใช้ประโยชน์ที่ดิน พื้นที่ลุ่มน้ำชี จังหวัดชัยภูมิ ปี พ.ศ. 2555 กับ ปี พ.ศ. 2565 พบว่า แหล่งน้ำ/ที่ลุ่มเพิ่มขึ้นจำนวน 587,260 ตารางเมตร คิดเป็นร้อยละ 36.21 ของพื้นที่ทั้งหมด ชุมชนเพิ่มขึ้นจำนวน 2,943,380 ตารางเมตร คิดเป็น ร้อยละ 42.22 ของพื้นที่ทั้งหมด ป่าลดลงจำนวน 21,069,620 ตารางเมตร คิดเป็นร้อยละ 21.05 ของพื้นที่ทั้งหมด ที่แผ้วถาง/เสื่อมโทรม เพิ่มขึ้นจำนวน 19,608,274 ตารางเมตร คิดเป็นร้อยละ 48.50 ของพื้นที่ทั้งหมด และพื้นที่เกษตรกรรมลดลงจำนวน 2,069,294 ตารางเมตร คิดเป็นร้อยละ 8.57 ของพื้นที่ทั้งหมด