หลักพุทธธรรมเพื่อพัฒนามนุษย์ช่วงปัจฉิมวัย

สุดารัตน์  วงค์คำ; ประครอง  งามชัยภูมิ; อนันตชัย  ขันโพธิ์น้อย

doi:10.14456/iarj.2023.70

ผู้แต่ง

สุดารัตน์ วงค์คำ หลักสูตรศึกษาศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาการสอนพระพุทธศาสนา มหาปชาบดีเถรีวิทยาลัยในพระสังฆราชูปถัมภ์ https://orcid.org/0009-0000-2337-9592
ประครอง งามชัยภูมิ หลักสูตรศึกษาศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาการสอนพระพุทธศาสนา มหาปชาบดีเถรีวิทยาลัยในพระสังฆราชูปถัมภ์ https://orcid.org/0009-0007-0545-3323
อนันตชัย ขันโพธิ์น้อย หลักสูตรศึกษาศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาการสอนพระพุทธศาสนา มหาปชาบดีเถรีวิทยาลัยในพระสังฆราชูปถัมภ์ https://orcid.org/0000-0001-6532-8427

DOI:

https://doi.org/10.14456/iarj.2023.70

คำสำคัญ:

ผู้สูงอายุ; , ปัจฉิมวัย; , พุทธธรรม;, คุณภาพชีวิต

บทคัดย่อ

ปัจฉิมวัยหรือวัยชรา นับตั้งแต่อายุ 60 ปีขึ้นไป วัยนี้จะมีการเปลี่ยนแปลงหลายด้าน ทั้งทางร่างกาย สมอง อารมณ์และสังคม จึงเป็นวัยที่คนส่วนมากกลัว ดังนั้นการประยุกต์หลักพุทธธรรมเพื่อพัฒนาชีวิตในวัยนี้ จะช่วยให้ผู้สูงอายุปรับตัวได้ดียิ่งขึ้นและมีความสุข ดังนั้นวัตถุประสงค์ของบทความเรื่องนี้ เพื่อศึกษาหลักพุทธธรรมที่ใช้พัฒนามนุษย์ช่วงปัจฉิมวัย นำเสนอหลักธรรมในการสร้างเสริมให้ผู้สูงอายุดำรงชีวิตอย่างมีคุณภาพ อีกทั้งยังนำพาชีวิตสุขสันต์ด้วยตัวของผู้สูงอายุเป็นหลัก ระเบียบวิธีการศึกษา เป็นการศึกษาข้อมูลจากเอกสารแล้วนำข้อมูลที่ได้นำมาวิเคราะห์ ผลการศึกษาพบว่า หลักพุทธธรรมสำหรับพัฒนาผู้สูงวัยสามารถแบ่งออกเป็น 4 ช่วงวัย คือ (1) ปัพภารทสกะ (วัยร่วงโรย) สามารถประยุกใช้หลักพุทธธรรม เช่น หลักเถรธรรม ว่าด้วยการปฏิบัติตนของผู้อาวุโสที่น่าเคารพ ด้วยการรักษาศีล เจริญภาวนา (2) วังกทสกะ (วัยหลังโก่ง) หลักธรรมสำหรับคนวัยนี้ที่พึงปฏิบัติ เช่น หลักอริยทรัพย์ 7 ประการ ว่าด้วยวิธีการลงมือกระทำความดีด้วยตนเองเพื่อสะสมทรัพย์อันประเสริฐที่จะนำไปสู่ความสุขที่ยั่งยืน (3) โมมูหทสกะ (วัยหลงลืม) มีความเครียดเป็นสาเหตุให้เกิดความจำเสื่อม หลักธรรมสำหรับวัยนี้ เช่น สติสัมปชัญญะ ฝึกปฏิบัติโดยการออกกำลังกายแบบโยคะ เดินจงกรมอย่างมีสติ ทำสมาธิ และ (4) สยนทสกะ (วัยนอนอยู่กับที่) ในผู้สูงวัยที่ยังมีสติ รู้ตัว สามารถน้อมนำหลักไตรลักษณ์ ว่าด้วยการพิจารณาร่างกายย่อมตกอยู่ภายใต้ความไม่เที่ยง ทนอยู่ได้ยาก และมิใช่ตัวตน เพื่อปล่อยวางความยึดมั่นถือมั่น

References

กรมกิจการผู้สูงอายุ. (2566). สถิติผู้สูงอายุ. Retrieved on February 26, 2023, from: https://www.dop.go.th/th/know/side/1/1/1159.

คณะกรรมการแผนกตำรา มหามงกุฏราชวิทยาลัย ในพระบรมราชูปถัมภ์. (2548). วิสุทธิมรรค แปล ภาค 3 ตอน 2 ตอนจบ. กรุงเทพฯ : มูลนิธิภูมิพโลภิกขุ.

คณะทำงานพัฒนาหลักสูตรการฝึกอบรมผู้ดูแลผู้สูงอายุร่วมกับกรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข. (2556). คู่มือแนวทางการฝึกอบรมผู้ดูแลผู้สูงอายุหลักสูตร 70 ชั่วโมง. นครปฐม: โรงพิมพ์สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ.

พระพุทธโฆสาจารย์. (2547). คัมภีร์วิสุทธิมรรค (แปลโดย สมเด็จพระพุฒาจารย์ อาจ อาสภมหาเถร). พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ: ประยูรวงศ์พริ้นท์ติ้ง.

มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. (2539). พระไตรปิกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. กรุงเทพฯ: มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.

ศรีประภา ชัยสินธพ. (2529). สภาพจิตใจของผู้สูงอายุ. Retrieved on February 26, 2023, from: https://www.rama.mahidol.ac.th/ramamental/generalknowledge/general/07172014-1131.

สำนักส่งเสริมสุขภาพ กรมอนามัย. (2553). การดูแลสุขภาพผู้สูงอายุระยะยาว. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ : ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย จำกัด.

Fries, J.F., (1980). Aging, natural death, and the compression of morbidity. New England Journal of Medicine. 303(3), 130–135.

Fries, J.F., (1989). The compression of morbidity: near or far? Milbank Quarterly. 67(2), 208–232