แนวทางการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำในพื้นที่รับผิดชอบโครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาเสียวใหญ่ สำนักงานชลประทานที่ 6

บทคัดย่อ

การเปลี่ยนแปลงของสถานการณ์โลกของมนุษย์ในช่วงเวลาสองทศวรรษที่ผ่านมามีการขยายตัวของภาคเศรษฐกิจและอุตสาหกรรม ทำให้ความต้องการใช้น้ำของมนุษย์เพิ่มปริมาณมากขึ้นเป็นทวีคูณ,โดยเฉพาะน้ำเพื่อการเกษตรและการพลังงาน อย่างไรก็ตามการบริหารจัดการน้ำของไทยยังมีช่องโหว่ ขาดเอกภาพและขาดกติกาที่ชัดเจนในการจัดสรรทรัพยากรน้ำ ส่วนใหญ่ยังอยู่ภายใต้ระบบการเข้าถึงโดยเสรีเป็นระบบที่ขาดความเป็นธรรม,ไม่สนับสนุนให้เกิดการใช้ประโยชน์สูงสุด,และไม่เอื้ออำนวยให้มีการใช้ทรัพยากรน้ำอย่างยั่งยืน ดังนั้นการวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ (1) ปัจจัยเชิงสาเหตุที่มีผลต่อแนวทางการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำ (2) เพื่อสร้างแนวทางการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำ และ (3) เพื่อทดลองใช้และประเมินผลแนวทางการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำโดยการเปรียบเทียบก่อนการพัฒนากับสภาพที่เกิดขึ้นหลังการดำเนินการ การวิจัยครั้งนี้ดำเนินการในพื้นที่รับผิดชอบโครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาเสียวใหญ่,สำนักงานชลประทานที่ 6 ภาคตะวันออกเฉียงเหนือประเทศไทย การวิจัยในครั้งนี้ใช้วิธีการวิจัยแบบผสมใช้การการสนทนากลุ่ม จัดเวทีระดมสมองในการเก็บรวบรวมข้อมูล กลุ่มตัวอย่างเป้าหมายได้แก่ นักวิชาการ จำนวน 5 คน ภาคราชการจำนวน 12 คน และประชาชนที่อยู่ในพื้นที่ให้บริการน้ำโครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาเสียวใหญ่สำนักงานชลประทานที่ 6 จำนวน 9 คน รวมทั้งสิ้น จำนวน 26 คน จากนั้นนำผลจากการเสวนากลุ่มและระดมสมองมาสร้างเป็นแนวทางการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำต่อจากนั้นทำการประเมินผลโดยผู้เชี่ยวชาญ,และนำไปทดลองใช้กับเกษตรกร จำนวน 30 คน ที่ใช้น้ำในพื้นที่รับผิดชอบของโครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาเสียวใหญ่ เครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูลของการทดลองใช้รูปแบบเป็นแบบสอบสอบถาม สถิติที่ใช้ในการวิเคราะห์ข้อมูล ได้แก่ ค่าเฉลี่ย ค่าร้อยละ และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน ผลการวิจัยพบว่า (1) ปัจจัยเชิงสาเหตุที่มีต่อแนวทางการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำพบว่าโดยรวมและรายด้านอยู่ในระดับปานกลาง เรียงค่าเฉลี่ยจากมากไปน้อยดังนี้ การประกอบอาชีพ ความพึงพอใจ การมีส่วนร่วม การใช้น้ำ และ การบริหารจัดการน้ำตามลำดับ (2) แนวทางการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำ พบว่า ทั้ง 10 กิจกรรมมีความเหมาะสมในการนำไปปฏิบัติจริงประกอบด้วย ความรู้เรื่องกลุ่มผู้ใช้น้ำชลประทาน การปลูกพืชใช้น้ำน้อย เกษตรทฤษฎีใหม่ การเลี้ยงปลาหมอเทศ ปลานิล กุ้ง การมีส่วนร่วมในงานชลประทาน การสร้างจิตอาสาร่วมด้วยช่วยกัน การสร้างแรงจูงใจ ประชาสัมพันธ์การใช้น้ำอย่างคุ้มค่า การบริหารจัดการน้ำในลำเสียวใหญ่ และแผนการพัฒนาโครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาเสียวใหญ่ซึ่งกิจกรรมดังกล่าวมีความเหมาะสม (3) ผลการเปรียบเทียบความแตกต่างคะแนนก่อนและการทดลองใช้แนวทางการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำพบว่าแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ.05 โดยมีค่าคะแนนหลังการดำเนินงานสูงกว่าก่อนการดำเนินงาน แสดงว่าหลังการใช้แนวทางการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำทำให้การบริหารจัดการ การมีส่วนร่วม การประกอบอาชีพ การใช้น้ำ และ ความพึงพอใจดีขึ้นซึ่งเป็นไปตามที่ตั้งไว้