ปรากฏการณ์ทางสังคม: ผี, พราหมณ์, พุทธ ในการพัฒนาคุณธรรมบนต้นทุนศรัทธาเดิม ของชุมชนบ้านยอดแกง ตำบลยอดแกง อำเภอนามน จังหวัดกาฬสินธุ์

บทคัดย่อ

          การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปรากฏการณ์ทางสังคม ผี พราหมณ์ พุทธ ในการพัฒนาคุณธรรมบนต้นทุนศรัทธาเดิมของชุมชนบ้านยอดแกง ตำบลยอดแกง อำเภอนามน จังหวัดกาฬสินธุ์ โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยแบบผสานวิธีคือ การวิจัยเชิงปริมาณควบคู่การวิจัยเชิงคุณภาพ เนื่องจาก ข้อค้นพบบางอย่างไม่สามารถอธิบายได้ด้วยข้อมูลเชิงปริมาณที่มีอยู่ในกรณีเช่นนี้ นักวิจัยจะใช้วิธีการเชิงคุณภาพเพื่อหาข้ออธิบายให้แก่ข้อค้นพบนั้น หรือมิเช่นนั้นนักวิจัยจะดำเนินการศึกษาเชิงคุณภาพไปพร้อม ๆ กับการศึกษาเชิงปริมาณเลยก็ได้ และประยุกต์ใช้ระเบียบวิธีวิทยาของงานวิจัยเพื่อท้องถิ่น (Community – Based Research : CBR) ของสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) ฝ่ายวิจัยเพื่อท้องถิ่น ซึ่งมีวิธีวิทยา 7 ขั้นตอน คือ (1) แสวงหาตัวนักวิจัย นั่นคือชาวบ้านสามารถเป็นนักวิจัยได้ ไม่จำกัดเพศ อายุ การศึกษา อาชีพฯลฯ (2) การพัฒนาโจทย์วิจัย/พัฒนาโครงการวิจัย คือการเข้าใจงานวิจัยแบบ CBR เพื่อเชื่อมโยงปัญหา/ประเด็น (Text) ให้สัมพันธ์กับบริบทแวดล้อม (Context) (3) การออกแบบวิจัย (4) การทำความเข้าใจร่วม (5) การจัดการข้อมูล ซึ่งในขั้นตอน (3), (4), (5) นี้ เป็นไปตามวิธีวิทยาของการวิจัยทั่วไป โดย CBR เป็นงานวิจัยแบบ Participatory Action Research (PAR) ที่สร้างความเข้าใจร่วมกันที่มีขอบเขตกว้างขวาง ได้สิ่งอื่น ๆ มากกว่าได้ข้อมูล (6) การใช้ประโยชน์จากข้อมูล คือนำไปเป็นแนวทางแก้ปัญหาในพื้นที่/องค์กร คืนข้อมูลให้ชุมชน นำไปขยายผลสู่กลุ่มอื่น/พื้นที่อื่น เป็นหลักสูตรท้องถิ่น เป็นเนื้อหาการสร้างกลไกการจัดการของชุมชน เป็นนโยบายท้องถิ่น (7) การถอด/สรุปบทเรียน ถือได้ว่าเป็นนวัตกรรมของวิธีวิทยา เพราะเป็นการพัฒนาปัญญา/วิธีคิดของคน ผลการวิจัยพบว่าปรากฏการณ์ทางสังคมบ้านยอดแกง ตำบลยอดแกง อำเภอนามน จังหวัดกาฬสินธุ์
          1. มีการปรับประยุกต์หลักคารวะตา 6 ให้เป็นคำถามนำเพื่อศึกษาปรากฏการณ์ทางสังคมสิ่งใดเป็นสิ่งที่มีคุณค่าและมีความสำคัญจากอดีตถึงปัจจุบันอะไรเป็นความจริงของชีวิตแนวปฏิบัติตามหลักทางศาสนาเป็นอย่างไร การให้ความสำคัญต่อการเรียนรู้เป็นอย่างไรการเคารพตนเองการเคารพผู้อื่นเป็นอย่างไร
          2. การสังเคราะห์คุณลักษณะชุมชนคารวะตะธรรมจากการศึกษาปรากฏการณ์ทางสังคมบ้านยอดแกงผ่านยุคต่าง ๆ และจากคำถามนำที่ปรับมาจากคารวะตา 6 กำหนดคุณลักษณะชุมชนคารวะตะธรรมได้ 8 ประการคือ1)มองเห็นคุณค่าและยึดถือว่าสิ่งนั้นเป็นสิ่งสำคัญ2) เข้าใจในความจริงของชีวิต3)ยึดแนวปฏิบัติตามหลักทางศาสนา4) ให้ความสำคัญต่อการเรียนรู้5)เคารพตนเอง6)เคารพผู้อื่น7)มีการสละให้8)มีใจงามใจผ่องแผ้ว
          3. ประเด็นสำคัญคือชุมชนกำลังเผชิญกับความเสี่ยงต่อการสูญหายเรื่องคนเคารพคน และคนเคารพสิ่งเหนือธรรมชาติ หลังจากเรื่องคนเคารพธรรมชาติได้สูญหายไปจากชุมชน แต่ที่ชุมชนยังคงดำเนินวิถีของตนไปได้นั้นเพราะ ชุมชนมีจุดแข็งอยู่ในเรื่องความเคารพทั้งการเคารพตนเองและการเคารพคนอื่น อีกทั้งมีความใจงามที่ยังเอื้ออาทรกันและแบ่งปัน ยึดมั่นในขนบธรรมเนียม จารีตประเพณี จึงนำจุดแข็งนี้ไปสู่การสร้างกระบวนการชุมชนคารวะตะธรรมที่เหมาะสมในชุมชนบ้านยอดแกง เพื่อขับเคลื่อนกิจกรรมต่าง ๆ ในการสร้างความเข้มแข็งและมีภูมิคุ้มกันให้กับชุมชนกินดีอยู่ดี เป็นสังคมใจงามต่อไป