การบูชาเจ้าแม่เทพีแห่งโลก และร่างทรงกะเทยในสังคมเวียดนาม
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อสำรวจสถานภาพองค์ความรู้เกี่ยวกับการบูชาเจ้าแม่เทพีแห่งโลกและร่างทรงกะเทยในเวียดนาม และ 2) เพื่อวิเคราะห์ความสัมพันธ์ภายใต้มโนทัศน์กรอบอ้างอิงคน-ผี-เจ้าแม่เทพี ที่มีผลต่อการดำรงอยู่ของความเชื่อเกี่ยวกับการบูชาเจ้าแม่เทพีแห่งโลก ผ่านวิธีการทบทวนเอกสารทั้งเป็นลายลักษณ์อักษร และสื่อภาพเคลื่อนไหวประเภทวิดีทัศน์ออนไลน์จาก AnthroSource, ASSIA, Wilson Web, CSA, และ Sociological Abstracts
ผลการศึกษาพบว่า 1) สถานภาพองค์ความรู้เกี่ยวกับการบูชาเจ้าแม่เทพีแห่งโลก เป็นส่วนหนึ่งในชีวิตประจำวันของชาวเวียดนามมายาวนาน แม้ในช่วงที่ต้องเผชิญกับภัยสงครามและก่อนยุคฟื้นฟูวัฒนธรรม ซึ่งรัฐใช้กลไกทางกฎหมายที่เข้มงวดเพื่อควบคุมความเชื่อและการประกอบพิธีกรรมนี้ ในปัจจุบันกระแสการเคลื่อนไหวเรื่องความเท่าเทียมด้านเพศสภาพและปัญหาด้านความเหลื่อมล้ำ เกิดขึ้นในช่วงเวลาเดียวกับการเพิ่มขึ้นของความเชื่อเกี่ยวกับการบูชาเจ้าแม่เทพีแห่งโลก จนรัฐบาลเสนอให้ขึ้นบัญชีเป็นมรดกทางความทรงจำแห่งโลก และ 2) การปรากฏกายของร่างทรงกะเทยในพิธีกรรมเข้าทรงเจ้าแม่เทพีแห่งโลก กระทำผ่านการสร้างความเชื่อมโยงระหว่างกรอบอ้างอิงคน-ผี กรอบอ้างอิงเพศสภาพและกรอบอ้างอิงความเหลื่อมล้ำ นำมาซึ่งปฏิบัติการทางสังคมบนพื้นที่พิธีกรรม ซึ่งเปิดพื้นที่ให้สังคมรับรู้ช่องว่างของนโยบายผ่านคำอธิษฐานและเสียงร้องขอให้อำนาจลี้ลับของเจ้าแม่เทพีช่วยดลบันดาลให้ในสิ่งที่รัฐและผู้ปกครองไม่สามารถตอบสนองได้ และการช่วงชิงอำนาจทางเพศสภาพของร่างทรงกะเทย
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
References
เอกสารอ้างอิง
Anderson, J. R. (2000). Cognitive Psychology and its Implications (5th ed.). New York: Worth Publishers.
Bartlett, F. C. (1932). Remembering: A Study in Experimental and Social Psychology. Cambridge: Cambridge University Press.
Boddy, J. (1994). Spirit Possession Revisited: Beyond Instrumentality. Annual Review of Anthropology, 23, 407-434.
Boonwanna, T. (2009). Nguyen Thi Minh Khai: The Revolution Heroine of Vietnam (1910-1941). [in Thai]. Journal of Mekong Societies, 5(3), 1-30.
Bourguignon, E. (2004). Suffering and Healing, Subordination, and Power: Women and Possession Trance. Ethos, 32(4), 557–574.
Bunditkul, V. (2012). Socialist Republic of Vietnam. [in Thai]. Bangkok: Thavee Print.
Butler, J. (1988). Performative Acts and Gender Constitution: An Essay in Phenomenology and Feminist Theory. Baltimore, Maryland: The Johns Hopkins University Press.
Butler, J. (1990). Gender Trouble, Feminism, and the Subversion of Identity. New York: Routledge.
Butler, J. (2016). Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity. England, UK: Routledge Classic.
Carrin, M. (Ed.) (1999). Managing Distress. Possession and Therapeutic Cults in South Asia. New Delhi: Manohar.
Chauvet, C. (2012). Sous le voile rouge: Rituels de possession et reseaux culturels a Ha Noi (Viet Nam). Paris: Les Indes Savantes.
Choowonglert, A. (2021). The Politics of Worship of Animism, Muang Tai in Vietnam. [in Thai]. Bangkok: Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Centre (Public Organisation).
Crapanzano, V. & Garrison, V. (1977). Case Studies in Spirit Possession. New York: Wiley.
Davis, P. (1984). Muang Metaphysics: A Study of Northern Thai Myth and Ritual. Bangkok: Pandora.
Dinh Lam Nguyen, Ky Nam Nguyen & Quang Anh Phan (2022). The Sanctity of Goddesses: An Insight into the Worship of Bà Tổ Cô in Northern Vietnam. Journal of Humanities and Social Sciences Communications, 9(2), 2022.
Duangwises, N. (2022). Anthropology and Spirit Mediumship. [in Thai]. https://www.sac.or.th/portal/th/article/detail/316
Duc Thinh Ngo. (2009). Đạo Mẫu Việt Nam (The Religion of Mother Goddesses Vietnam) Part 1. Hanoi: Religion Press.
Duiker, W. J. (1981). The Communist Road to Power in Vietnam. Boulder, Colo: Westview Press.
Duiker, W. J. (1983). Vietnam: Nation in Revolution. Boulder, Colo: Westview Press.
Endres, K. W. (2001). Local Dynamics of Renegotiating Ritual Space in Northern Vietnam: The Case of the “Dinh”. Sojourn: Journal of Social Issues in Southeast Asia, 16(1), 70-101.
Endres, K. W. (2011). Performing the Divine: Mediums, Markets and Modernity in Urban Vietnam. Copenhagen: NIAS Press.
Gauntlett, D. (2008). Media, Gender, and Identity. New York: Routledge.
Ho Chi Minh. (1979). Patriotism and Proletarian Internationalism. Hanoi: Foreign Language Publishing House.
Honey, P. J. (1963). Communism in North Vietnam: Its Role in the Sino-Soviet Dispute. Cambridge, Massachusetts: The MIT Press.
Hongsuwan, P. (2018). Women in Vietnamese Mythical Narratives and Construction of Matriarchal Society. [in Thai]. Mekong Chi Mun Art and Culture Journal, 5(1), 1-42.
Johnson, M. (1987). The Body in the Mind: The Bodily Basis of Meaning. Imagination, and Reason. Chicago: Chicago University Press.
Laomanacharoen, S. (2022). Animism Under the Phra Sumeru Mountain. [in Thai]. Bangkok: I-tui books.
Lewis, I. M. (1989) [1971]. Ecstatic Religion: A Study of Shamanism and Spirit Possession. London & New York: Routledge.
Nguyen Thi Bich Van. (2012). Exhibit Views Mother Goddesses Worship. Hanoi: Vietnamese Women's Museum.
Nguyễn Thị Hiền. (2006). A Bit of Spirit Favor is Equal to a Load of Mundane Gifts’: Votive Paper Offering of Len Dong Rituals in Post-renovation Vietnam. In K. Fjelstad, & Nguyen Thi Hien. Mediumship in Contemporary Vietnamese Communities (pp. 127-142). Ithaca: Cornell University Press.
Norton, B. (2000). Music and Possession in Vietnam. PhD dissertation, University of London.
Ong, A. (1987). Spirits of Resistance and Capitalist Discipline: Factory Women in Malaysia. Albany: State University of New York Press.
Oxfam. (2017). Even It Up How to Tackle Inequality in Vietnam. Oxfam Briefing Paper. Hanoi: Luck House.
Pitiphat, S. (2002). Religion and Belief in Tai Dam (Black Tai) in Sip Song Chau Tai, Socialist Republic of Vietnam. [in Thai]. Bangkok: O.S. Printing House.
Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Centre (Public Organisation). (2015). Vietnam-Len Dong Ritual Dance, The Folk Performing Arts in ASEAN. [in Thai]. ttps://www.youtube.com/watch?v=0_3B7x7IBhs
Rahman, M. & Jackson, S. (2012). Gender and Sexualities Approach. Cambridge: Polity.
Rato, M. (2005). Motherhood in Vietnamese Literature after the Renovation Policy. [in Thai]. Journal of Mekong Societies, 1(3), 1-44.
Sanders, D. (2015). Same-Sex Relationships: Moves to Recognition in Vietnam and Thailand. Kyoto Review of Southeast Asia. https://kyotoreview.org/issue-18/same-sex-relationships-vietnam-thailand-th/
Sharp, L. A. (1993). The Possessed and the Dispossessed. Spirits, Identity, and Power in a Madagascar Migrant Town. Berkeley, & Los Angeles: University of California Press.
Singthep, S. (2004). The Communist Party of Vietnam and the Building of the Socialist State in North Vietnam, A.D. 1954-1975. [in Thai]. MA Thesis, Silpakorn University.
Sorrentino, P. (2016). “The ‘Ghost Room’: Space, Death, and Ritual in Vietnam” In M. Dickhardt & A. Lauser, editor. Religion, Place and Modernity (p. 290-311). Leiden: Brill.
Sorrentino, P. (2022). “Whose Religion is the Cult of the Four Palaces? Genealogies of a Vietnamese Pantheon” In P. A. Jackson, & Bénédicte Brac de la Perrière, editor. Spirit Possession in Buddhist Southeast Asia: Worlds Ever More Enchanted (p. 42-68). Copenhagen: NIAS Press.
Tanabe, S. (1991). “Spirits, Power, and the Discourse of Female Gender. Phi Meng Cult in Northern Thailand” In M. Chitkasem, & A. Turton, editor. Thai Constructions of Knowledge. London: School of Oriental and African Studies.
Tanabe, S. (2012). “Rituals and Practices in Northern Thailand’s Peasant Society” In K. Buadaeng, & A. Fuengfusakul, editor. [in Thai]. Chiang Mai: Center for Ethnic Studies and Development, Faculty of Social Sciences, Chiang Mai University.
Thai PBS. (December 7, 2020). Time of Faith: Lên đồng (Spirit Mediumship). [in Thai]. https://www.thaipbs.or.th/program/TimeOfFaith/episodes/74308
Tran Thi Thuy Binh. (2022). Queer Deities of Dao Mau-A Vietnamese Indigenous-and Its Religious Tolerance Toward Gender Diversity. In The Twelfth International Convention of Asia Scholars (ICAS 12). Amsterdam, Netherland: Amsterdam University Press.
Tu Anh Thi Vu. (2011). Đạo Mẫu Religious Practices: The Soft Power and Everyday Lives of Women in Contemporary Vietnam PhD Dissertation, University of Hawaii.
Turk, C. (2021). Addressing Chronic Poverty, Ensuring Sustainable Economic Mobility Keys to Achieving Vietnam’s High-income Aspirations. https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2022/04/28/-addressing-chronic-poverty-ensuring-sustainable-economic-mobility-keys-to-achieving-vietnam-s-high-income-aspirations
Uitekkeng, K, Panich, V. & Laomanacharoen, S. (2021). Animism, Brahmins, Buddhism in Thai Religion (2nd, ed.). [in Thai]. Bangkok: I-tui books.
Uitekkeng, K. (2017). Animism, Brahmins, Buddhism: The Mother Goddesses of Vietnam. Matichon Weekly. [in Thai]. https://www.matichonweekly.com/religion/article_30672
Vn Express. (December 2, 2016). Mother Goddesses: Vietnam’s Centuries-Old Worship Ritual Honored by UNESCO. https://e.vnexpress.net/news/news/mother-goddesses-vietnam-s-centuries-old-worship-ritual-honored-by-unesco-3507536.html
Vũ Thị Tú Anh. (2015). The Modernization of Đạo Mẫu: The Impact of Political Ideology and Commercialism on the Worship of the Mother Goddess in Vietnam. Journal of Indigenous Social Development, 4(1), 1-17.
Wongthes, P. (2006). Gender in Southeast Asia. [in Thai]. Bangkok: Matichon.
Wongthes, S. (2019). Kwan: The Origin of Kwan. [in Thai]. Bangkok: I-tui books.
Wongthes, S. (2021). Suvarnabhumi: The Mainland of Southeast Asia, Trade Junctions, Not Kingdoms. [in Thai]. https://www.silpa-mag.com/history/article_73265.