การพัฒนารูปแบบเครือข่ายการจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชนระหว่าง ชุมชนบ้านทรายมูล และชุมชนบ้านโพธิ์ศรี อำเภอพิบูลมังสาหาร จังหวัดอุบลราชธานี

บทคัดย่อ

งานวิจัยเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาปัญหาและศักยภาพของ
การจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชนที่ผ่านมาของชุมชนการท่องเที่ยวทั้งสอง (2) พัฒนา
และประเมินความเข้มแข็งของรูปแบบเครือข่ายการจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชนของ
สองชุมชนอย่างมีส่วนร่วม และ (3) เสนอรูปแบบเครือข่ายการจัดการท่องเที่ยวโดย
ชุมชนที่เหมาะสมของสองชุมชน โดยใช้รูปแบบการวิจัยและพัฒนา ซึ่งกำหนดกลุ่ม
ตัวอย่างด้วยวิธีการสุ่มตัวอย่างแบบเจาะจงเป็น 2 กลุ่มคือ ตัวแทนกลุ่มการท่องเที่ยว
โดยชุมชน 2แห่ง จำนวน 30 คนและกลุ่มนักท่องเที่ยวทดลองจำนวน 30 คน ซึ่ง
เก็บรวบรวมข้อมูลจากการประชุมกลุ่มย่อย การสังเกตแบบมีส่วนร่วม การศึกษา
ดูงานแลกเปลี่ยนเรียนรู้กับเครือข่ายชุมชนการท่องเที่ยวอื่นที่ประสบผลสำเร็จ
ผลการวิจัยพบว่า
(1) ชุมชนการท่องเที่ยวเครือข่ายทั้ง 2แห่ง มีจุดแข็ง จุดอ่อน โอกาส และ
อุปสรรคต่อการจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชนในลักษณะที่แตกต่างกันตามอัตลักษณ์และ
วิถีชีวิตตลอดจนแหล่งท่องเที่ยวของแต่ละพื้นที่ ซึ่งสามารถนำมาใช้ร่วมกันในการเป็น
ทรัพยากรการท่องเที่ยวแบบเครือข่ายได้อย่างลงตัวโดยชุมชนแต่ละแห่งสามารถ
นำเอาจุดเด่นของกิจกรรมคาท่องเที่ยวแต่ละชุมชนมาจัดเป็นโปรแกรมการท่องเที่ยว
แบบเครือข่ายอย่างมีส่วนร่วมได้อย่างเหมาะสม
(2) การพัฒนารูปแบบเครือข่ายการจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชนของสอง
ชุมชนอย่างมีส่วนร่วมได้ใช้แนวคิดการจัดการเครือข่ายในระดับชุมชนผ่านวิธีการ
ต่างๆ เช่น การศึกษาชุมชนและสภาพการณ์ภายในชุมชน ตลอดจนการสรุปบทเรียน
และการขยายกระบวนการเครือข่าย สำหรับการประเมินความเข้มแข็งรูปแบบ
เครือข่ายในด้านการให้บริการแก่นักท่องเที่ยวและการเปรียบเทียบระหว่างวิธีการ
ดำเนินการแบบเดิมและวิธีดำเนินการแบบสร้างเครือข่ายพบว่า วิธีการแบบเดิม
ชุมชนดำเนินการแบบต่างคนต่างบริหารจัดการกันเอง มีข้อเสียคือ ชุมชนแต่ละแห่ง
จะไม่มีพลังอำนาจในการเสนอรูปแบบการท่องเที่ยวแบบหลากหลายและน่าสนใจ
ให้กับนักท่องเที่ยว สำหรับแบบพัฒนาเครือข่ายพบว่า เครือข่ายชุมชนมีองค์กรหรือ
กลไกในการทำงานเพื่อจัดการท่องเที่ยวและสามารถเชื่อมโยงการท่องเที่ยวกับ
การพัฒนาชุมชนโดยรวมได้ โดยมีศูนย์กลางของข้อมูลเครือข่าย และชุมชนได้ใช้
ทรัพยากรการท่องเที่ยวที่มีจุดเด่นของแต่ละแห่งในการให้บริการทางการท่องเที่ยว
ให้กับนักท่องเที่ยวให้มีผลประโยชน์ในด้านมูลค่าที่เพิ่มขึ้น
(3) รูปแบบเครือข่ายการจัดการท่องเที่ยวโดยชุมชนที่เหมาะสมของสอง
ชุมชนการท่องเที่ยวประกอบด้วย การสร้างการเรียนรู้ระหว่างชุมชน การแลกเปลี่ยน
ความรู้ ประสบการณ์ ทักษะการทำงาน ใช้ทรัพยากรการท่องเที่ยวร่วมกันหรือเป็น
เส้นทางท่องเที่ยวที่เกี่ยวเนื่องกัน ร่วมมือกันเพื่อวางแผนในการใช้ทรัพยากรและสร้าง
ความหลากหลายของรูปแบบและกิจกรรมการท่องเที่ยว ทำการตลาดร่วมกันเพื่อเป็น
การลดต้นทุนและกระจายผลตอบแทนอย่างทั่วถึง