ลาง” บทเพลงบันทึกความทรงจาของกลุ่มชาติพันธุ์กะตู้ในลาวตอนใต้

บทคัดย่อ

การบันทึกความทรงจาในบทเพลง “ลาง” เป็นวิธีที่กลุ่มชาติพันธุ์กะตู้ในลาว
ตอนใต้ใช้แทนการบันทึกเป็นลายลักษณ์อักษร โดยบันทึกเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นจริง
ในช่วงสงครามปลดปล่อยประชาชนปฏิวัติลาว จนกระทั่งสงครามได้สิ้นสุดลง เพลงลาง
เป็นบทเพลงสั้นๆ ประเภทร้อยเนื้อทานองเดียว ขับร้องเป็นภาษากะตู้ผสมผสานกับ
ภาษาเกรียง (แงะ) ภาษากะตู้คาว่า “ลาง” แปลว่า “สนุกสนาน” มีเนื้อร้องทั้งหมด
11 บท ฉันทลักษณ์ของเนื้อร้อง มีประโยคคาสร้อยแล้วต่อด้วยประโยคที่มีการสัมผัส
ทั้งวรรณยุกต์ พยัญชนะ และไม่มีการสัมผัสคา ใช้เครื่องดนตรีที่ชื่อว่า “ร่องแร่ง” ทา
จากไม้ไผ่ 2 ท่อนคล้ายไม้เท้ายาวตามความสูงของนักดนตรี ส่วนปลายไม้เป็นกระป๋อง
ใส่ลูกหิน เมื่อนามากระทุ้งกับพื้นดิน จะได้เสียงแบบเขย่า (shaken) เป็นจังหวะหนัก
เบาประกอบการขับร้อง
เพลงลาง เป็นบทเพลงที่ไม่มีวันจบแบบสมบูรณ์ สามารถแต่งต่อไปได้เรื่อยๆ
เปรียบเสมือนเครื่องมือบันทึกเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นจริงในสังคม โดยเนื้อร้องได้ถูก
ประพันธ์ขึ้นจากประสบการณ์ของนักดนตรีกะตู้เอง เพื่อบันทึกและบอกเล่าตามลาดับ
เหตุการณ์ให้คนรุ่นหลังได้รับรู้เรื่องราวต่างๆ ในอดีต และยังแสดงให้เห็นถึงความสุข
ของคนในสังคมกะตู้ที่สันติภาพและภราดรภาพได้เกิดขึ้นแล้วในภูมิภาคแห่งนี้ ข้อมูล
จากบทความนี้ ผู้เขียนได้จากการลงศึกษาภาคสนาม (2550) เนื้อร้องเพลงลางที่บันทึก
มานั้น สิ้นสุดในบทที่ 11 ช่วงกาลังบุกเบิกแขวงเซกองก่อนแยกออกมาจากแขวงสาละ
วันในปี พ.ศ. 2527 และหลังจากนั้นไม่พบการแต่งเพิ่มอีกเลย อาจเป็นสัญญาณของ
การสูญเสียไปอย่างถาวรของเพลงลาง เนื่องจากปัจจัยต่างๆ ที่เกิดขึ้นในสังคมปัจจุบัน