ภูมิศาสตร์วัฒนธรรม : ประวัติศาสตร์ เส้นทางการเผยแผ่พระพุทธศาสนา และหลักพุทธธรรมในประเทศไทย

บทคัดย่อ

          การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาประวัติศาสตร์ เส้นทางการเผยแผ่พระพุทธศาสนาและหลักพุทธธรรมในประเทศไทยสมัยทวารวดี ศรีวิชัย ลพบุรี สุโขทัย ล้านนา และอยุธยา เก็บรวบรวมข้อมูลจากเอกสาร สังเกต สัมภาษณ์ และสัมมนากลุ่มย่อย วิเคราะห์ข้อมูลแบบพรรณนา ผลการวิจัยมีข้อค้นพบดังนี้

          พระพุทธศาสนาเถรวาทจากอินเดียได้เข้าสู่สุวรรณภูมิในพุทธศตวรรษที่ 3 โดยใช้เส้นทางเดินเรือทะเล สันนิษฐานว่ามาขึ้นฝั่งที่บริเวณเมืองสะเทิมในเมียนมาร์หรือเมืองนครปฐมในไทย เผยแผ่ผ่านสมัยฟูนัน ทวารวดี และลพบุรี ส่วนพระพุทธศาสนามหายาน ได้เผยแผ่จากอินเดียเข้าสู่สุวรรณภูมิโดยเส้นทางเดินเรือทะเล ขึ้นฝั่งบริเวณแหลมมาลายู เผยแผ่เรื่อยมาถึงสมัยอาณาจักรศรีวิชัย อาณาจักรขอม เข้าสู่ประเทศไทยในสมัยลพบุรี และสมัยลพบุรีนี้ได้มีพระพุทธศาสนาอยู่สองนิกายคือเถรวาทและมหายานจนถึงสมัยสุโขทัยเมื่อพระพุทธศาสนามหายานหมดอิทธิพล พระพุทธศาสนาเถรวาทแบบพุกามและเถรวาทแบบลังกาก็เจริญขึ้น และได้เผยแผ่เข้าไปยังอาณาจักรล้านนา เมื่อพระพุทธศาสนาเถรวาทแบบพุกามหมดอิทธิพล สมัยอยุธยาพระพุทธศาสนาเถรวาทแบบลังกายังมีความเจริญอยู่ และได้เผยแผ่เรื่อยมาจนถึงสมัยปัจจุบัน

          หลักพุทธธรรมที่ปรากฏในหลักฐานทางโบราณคดีตามเส้นทางการเผยแผ่พระพุทธศาสนาในประเทศไทย สมัยทวารวดี ศรีวิชัย ลพบุรี สุโขทัย ล้านนา และอยุธยา คือ อริยสัจสี่ บุญกิริยาวัตถุ  พระรัตนตรัย สัจจะ จาคะ สัทธรรมอันตรธานห้า ทศพิธราชธรรม ไตรลักษณ์ นรก สวรรค์ มงคล 38 นิพพาน บุคคลหาได้ยากสองอย่าง  ทิศหก อิทธิบาทสี่ ศรัทธาสี่ คารวะหก ทศบารมี กุศลมูล อกุศลมูล เป็นต้น