ความหลากหลายของการใช้ประโยชน์จากปูนา ของชุมชนในพื้นที่บริเวณแนวเทือกเขาพนมดงรัก

บทคัดย่อ

รายงานวิจัยเรื่อง ความหลากหลายของการใช้ประโยชน์จากปูนา Esanthelphusa sp. ของชุมชนในพื้นที่บริเวณแนวเทือกเขาพนมดงรัก มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษาการใช้ประโยชน์ด้านอาหารและยาจากปูนา ในพื้นที่แนวเทือกเขาพนมดงรัก 2) เพื่อศึกษาแนวทางการพัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์อาหารและยาจากปูนา โดยดำเนินการวิจัย  ลงพื้นที่สำรวจข้อมูลเบื้องต้น ออกแบบข้อมูลการสัมภาษณ์ ออกสำรวจ สัมภาษณ์ และบันทึกข้อมูล จากการศึกษาภูมิปัญญาชาวบ้านในการใช้ประโยชน์จากปูนา โดยใช้เทคนิคการสัมภาษณ์เชิงลึกจากกลุ่มเป้าหมาย คือ ปราชญ์ชาวบ้าน หมอยา และผู้นำชุมชน จากนั้นศึกษาวิธีการพัฒนาแปรรูปปูนาเพื่อเป็นอาหารและยาในห้องปฏิบัติการทดลอง ผลการศึกษาพบว่า การใช้ประโยชน์ด้านอาหารจากปูนา แบ่งเป็น 3 ประเภท คือ อาหารพื้นเมืองได้แก่ ละแวกะดาม น้ำพริก ส้มตำ ก้อยและลาบ อาหารประยุกต์ได้แก่ ขนมจีนน้ำยา ผัดหมี่ ปูนาผัดผงกะหรี่ ทอด นึ่ง มันปูนึ่งในกระดอง  ปิ้ง ต้มยำ ยำ และผัดกะเพรา  อาหารหมักดอง ได้แก่ จ่อม ปูนาดอง และน้ำปูปรุงรส การใช้ประโยชน์ด้านยาจากปูนา แบ่งเป็น 2 ประเภท คือ ยาใช้ภายใน ได้แก่ ยารักษาสมรรถภาพทางเพศ ยาแก้ฝีดาษ ยารักษาอาการในสัตว์ (เบื่ออาหาร) ยาล้างสารพิษ (กินยาพิษ หรือ สารพิษ) ยารักษาบาดทะยัก  ยารักษาอาการฉี่รดที่นอน ยารักษาอาการ อัมพฤกษ์อัมพาต และยาอายุวัฒนะ  และยาใช้ภายนอก ได้แก่ ยารักษาอาการริมฝีปากแตก ยาสมานแผล ยารักษาโรคต้อกระจก ยารักษาโรคใบข้าวไหม้ น้ำมันร้อยแปดรักษาแผลสดและแผลเน่า และยารักษาอาการไข้และอีสุกอีใส ส่วนแนวทางการพัฒนารูปแบบผลิตภัณฑ์อาหารและยาจากปูนา พบเป็นผลิตภัณฑ์ น้ำปูปรุงรส และยาอายุวัฒนะ