วัฒนธรรมหมากและการจัดการหมากของตำบลบางสวรรค์ อำเภอพระแสง จังหวัดสุราษฎร์ธานี

บทคัดย่อ

งานวิจัยเรื่องวัฒนธรรมหมากและการจัดการหมากตำบลบางสวรรค์ อำเภอ     พระแสง จังหวัดสุราษฎร์ธานี มีวัตถุประสงค์เพื่อสำรวจ ศึกษา ลักษณะของหมากและการมีอยู่ของหมาก วัฒนธรรมหมากและการจัดการหมากของตำบลบางสวรรค์ในปัจจุบัน และเพื่อหารูปแบบการจัดการหมากที่นำไปสู่การเสริมสร้างคุณภาพชีวิต ใช้วิธีการศึกษาจากเอกสาร การเก็บรวบรวมข้อมูลภาคสนาม นำเสนอการวิจัยด้วยวิธีการพรรณนาวิเคราะห์ ผลการวิจัยพบว่า 1) ลักษณะของหมากและการมีอยู่ของหมากในตำบลบางสวรรค์มี 3 พันธุ์ คือ หมากพื้นเมือง หมากพันธุ์ใหม่ และหมากป่า แต่เดิมนิยมปลูกพันธุ์พื้นเมืองโดยปลูกปะปนไม้อื่นและปลูกเป็นแนวเขตแดนเพื่อใช้ในครอบครัว ภายหลังปลูกเป็นสวนแยกต่างหากจากพืชชนิดอื่น ปัจจุบันมีการปลูกทุกพื้นที่ชุมชนแต่ลดลงเนื่องจากชาวบ้านนิยมปลูกพืชเชิงเดี่ยวมากขึ้น 2) วัฒนธรรมหมากและการจัดการหมากของตำบลบางสวรรค์ในปัจจุบัน วัฒนธรรมหมากเข้ามาในพื้นที่นี้ผ่านการใช้ในชีวิตของผู้คน แสดงถึงความสัมพันธ์ระหว่างคนกับธรรมชาติในฐานะเป็นอาหารการกิน เป็นทรัพยากรในลักษณะสวนผสมผสาน เป็นสิ่งของเครื่องใช้ ใช้สร้างที่อยู่อาศัย ใช้รักษาโรค ใช้เป็นของเล่น แสดงถึงความสัมพันธ์ระหว่างคนกับสิ่งเหนือธรรมชาติ คือ ใช้ในพิธีกรรม ความเชื่อ และประเพณี และแสดงถึงความสัมพันธ์ระหว่างคนกับคน คือ ในฐานะสัญลักษณ์ของมิตรภาพ วิถีเศรษฐกิจพอเพียง ดำเนินอยู่มาถึงปัจจุบัน ด้านการจัดการหมากในปัจจุบันอยู่บนฐานของการส่งต่อ สืบทอดวิธีคิดจากบรรพบุรุษ การให้คุณค่า การใช้ประโยชน์ตามสมัยและความรู้ที่มีในรูปแบบการเรียนรู้ การอนุรักษ์ การผลิตซ้ำ และการจัดการความรู้ การจัดการทางเศรษฐกิจ การประยุกต์และสร้างสรรค์ การรวมกลุ่ม และการเชื่อมโยงกับภายนอกโดยมีคนในตำบลเป็นหลักในการจัดการบนฐานของความพอเพียง ปัญหาสำคัญ คือ การถูกแทนที่ด้วยความรู้ เทคโนโลยีสมัยใหม่ ความรู้เรื่องหมากและการจัดการเชิงบูรณาการบนฐานความเหมาะสมกับวิถีชีวิตกำลังลดลง 3) ด้านรูปแบบการจัดการหมากที่นำไปสู่การเสริมสร้างคุณภาพชีวิต เป็นรูปแบบที่ได้จากการสร้างกระบวนการเรียนรู้และกระบวนการมีส่วนร่วม ภายใต้การสังเคราะห์แนวคิดการพัฒนาของโครงการส่วนพระองค์สวนจิตรลดา แนวคิดการการพัฒนาที่ยั่งยืน แนวคิดเศรษฐกิจพอเพียง และแนวคิดการจัดการทรัพยากรวัฒนธรรมร่วมกับปรากฏการณ์การจัดการหมากที่เกิดขึ้น ได้รูปแบบการจัดการหมากซึ่งสามารถดำเนินการภายใต้การปฏิบัติและการสร้างการเรียนรู้ใน 2 รูปแบบอย่างเชื่อมโยงกัน คือ 1) รูปแบบการจัดการบนฐานชีวิตแบบองค์รวม/บูรณาการ/วัฒนธรรมหมาก ภายใต้การรักษา สืบทอด ต่อยอด ประยุกต์ สร้างสรรค์ ฟื้นฟู ทุกมิติให้เหมาะสมกับสภาพชุมชนและยุคสมัย และ 2) รูปแบบแหล่งเรียนรู้วัฒนธรรมหมากในฐานะแหล่งเรียนรู้ที่มีชีวิต

คำสำคัญ : วัฒนธรรมหมาก การจัดการหมาก ตำบลบางสวรรค์