การสืบทอดภูมิปัญญาการประกอบอาชีพของชุมชนบ้านนิคม ตำบลขุนทะเล อำเภอเมือง จังหวัดสุราษฎร์ธานี

บทคัดย่อ

การสืบทอดวิถีชีวิตและภูมิปัญญาการประกอบอาชีพอาชีพของชุมชนบ้านนิคม ตำบลขุนทะเล อำเภอเมือง จังหวัดสุราษฎร์ธานี มุ่งศึกษาวิถีชีวิตและภูมิปัญญาการประกอบอาชีพประมงพื้นบ้านและอาชีพเกษตรกรรมของชุมชน และแนวทางการสืบทอดวิถีชีวิตและภูมิปัญญาการประกอบอาชีพประมงพื้นบ้านและเกษตรกรรมท่ามกลางกระแสการเปลี่ยนแปลงทางสังคมของชุมชนบ้านนิคม  โดยใช้วิธีการศึกษาการค้นหาแนวคิดและทฤษฎีและงานวิจัยที่เกี่ยวข้องเพื่อใช้เป็นแนวทางในการศึกษา โดยศึกษาและเก็บรวบรวมข้อมูลจากภาคสนาม (Field Study) แบ่งออกเป็น การสัมภาษณ์ พูดคุยอย่างเป็นทางการและไม่เป็นทางการ ร่วมกับการสัมภาษณ์เชิงลึก การเก็บข้อมูลโดยใช้แนวคำถามประกอบการสัมภาษณ์ การสังเกตแบบมีส่วนร่วมและไม่มีส่วนร่วม การจัดเวทีและสนทนากลุ่ม และการสำรวจวิถีชีวิตและภูมิปัญญาการประกอบอาชีพประมงพื้นบ้านและเกษตรกรรมร่วมกับคนในพื้นที่ โดยผลการศึกษาพบว่า คนในชุมชนบ้านนิคมส่วนมากอพยพมาจากจังหวัดนครปฐม จังหวัดราชบุรี จังหวัดเพชรบูรณ์ จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ จังหวัดนนทบุรี และจังหวัดกาญจนบุรี มาตั้งถิ่นฐานอยู่ริมบึงขุนทะเล ส่วนชาวบ้านที่อยู่ดั้งเดิมมาแล้วจะอยู่บนดอน(ที่สูง) ชาวบ้านที่ทำประมงพื้นบ้านและเกษตรกรรมจะมีการสืบทอดมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันประมาณ 100 ปีมาแล้ว ในอดีตการทำประมงพื้นบ้านเริ่มจากการทำประมงที่ไม่ใช้เครื่องมือใดๆในการทำประมงโดยชาวบ้านได้คิดค้นเครื่องมือการทำประมงชิ้นแรก คือ การทำม้วนหร่าย(สาหร่าย) ของชาวบ้านเริ่มตั้งแต่รุ่นบรรพบุรุษและต่อมาก็เริ่มมีการใช่เครื่องมือต่างๆ ส่วนการทำการเกษตร ชาวบ้านก็จะมีการสืบทอดการทำการเกษตรมาตั้งแต่อดีตสมัยที่เริ่มอพยพมาจากแถบภาคกลางของประเทศ โดยการทำเกษตรในยุคเริ่มแรกจะนิยมปลูกมะพร้าว กับฝรั่ง ต่อมาก็เริ่มมีการปลูกชมพู่ กล้วย และผลไม้ที่นิยมปลูกในภาคใต้ และพบว่าแนวทางการสืบทอดวิถีชีวิตและภูมิปัญญาดังกล่าว วิธีการอนุรักษ์การทำประมงพื้นบ้านและการทำเกษตรกรรมของชุมชนบ้านนิคม มีการรักษารูปแบบการทำประมงพื้นบ้านและการทำเกษตรกรรมในปัจจุบัน คือการรักษาการทำประมงพื้นบ้านและเกษตรกรรมแบบดั้งเดิม มีการเผยแพร่การทำให้กับบุคคลภายนอก โดยมีการเผยแพร่ให้กับบุคคลชุมชนใกล้เคียง และนอกจากเผยแพร่ให้กับบุคคลภายนอกแล้วยังมีการเผยแพร่การทำประมงให้กับบุคคลภายในชุมชน ทำให้เกิดการอนุรักษ์ทรัพยากร ดิน น้ำ ป่าไม้ เพื่อสร้างความมั่นคงในการการประกอบอาชีพให้อยู่คู่กับชุมชนสืบไป ท่ามกลางการเปลี่ยนแปลงของสังคม

คำสำคัญ : การสืบทอด ภูมิปัญญา การประกอบอาชีพ ประมงพื้นบ้าน เกษตรกรรม ชุมชนบ้านนิคม