คติความเชื่อและพิธีกรรมในการตั้งศาลพระภูมิของชาวไทยพุทธ อำเภอโคกโพธิ์ จังหวัดปัตตานี

บทคัดย่อ

          ความเชื่อเกี่ยวกับพระภูมิเจ้าที่มีอยู่จริงและมีอำนาจให้คุณให้โทษแก่ผู้ที่อยู่อาศัยหรือทำกิจกรรมในสถานที่นั้น บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาประวัติความเป็นมา พิธีกรรมในการตั้งศาลพระภูมิและคติความเชื่อที่มีอิทธิพลต่อการดํารงชีวิตของชาวไทยพุทธอำเภอโคกโพธิ์ จังหวัดปัตตานี ผู้วิจัยเก็บข้อมูลจากเอกสารและการสัมภาษณ์ชาวบ้านและปราชญ์ชาวบ้านที่มีภูมิลำเนาอยู่ในหมู่บ้านโคกโพธิ์ หมู่บ้านมะกรูด หมู่บ้านบางโกระ หมู่บ้านนาเกตุ จังหวัดปัตตานี

          จากการศึกษาพบว่า ประวัติความเปนมา พิธีกรรม และคติความเชื่อในการตั้งศาลพระภูมิถือเป็นชุมชนเข้มแข็งสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน ประชาชนมีความปรองดองสมานฉันท์ในสังคมพหุวัฒนธรรมให้อยู่ด้วยกันอย่างมีความสงบสุข และเป็นชุมชนที่มีผู้นับถือศาสนาพุทธเป็นจำนวนมาก ผลการศึกษาสรุปได้ดังนี้

            อิทธิพลของศาลพระภูมิที่มีต่อผู้ที่ตั้งศาลไว้ในบ้านและครอบครัวย่อมส่งผลให้เกิดอิทธิพลต่อการดำรงชีวิต ในภาวการณ์เปลี่ยนแปลงด้านต่างๆ ดังนี้

          1) ด้านสังคม เชื่อว่าส่งผลต่อการดำรงชีวิต เนื่องจากคติความเชื่อที่แฝงอยู่ในข้อปฏิบัติและข้อห้ามไม่ส่งผลให้เป็นเป็นรูปธรรม หากแต่เป็นการขัดเกลาจิตใจของผู้อาศัยในบ้านด้วยการวิธีซึมซับเอาแง่คิดต่างๆ ที่เกิดจากหลักปฏิบัติอย่างถูกต้องต่อพระภูมิ เป็นการช่วยสร้างความสัมพันธ์ภายในชุมชนกับคนนอกชุมชน และส่งเสริมให้เกิดการทำกิจกรรมร่วมกัน

          2) ด้านการศึกษา ความสำคัญของการสืบทอดภูมิปัญญาทางด้านนี้ของบรรพบุรุษไทยให้คงอยู่ต่อไปไม่สิ้นสูญ เนื่องจากการศึกษาสามารถเชื่อมโยงได้กับแขนงวิชาสาขาต่างๆ

          3) ด้านเศรษฐกิจ เชื่อว่าส่งผลให้เกิดลูกโซ่ขึ้นในระบบเศรษฐกิจ ระหว่างผู้ซื้อกับผู้ขาย ระหว่างผู้ตั้งศาลพระภูมิกับผู้ประกอบพิธี ระหว่างผู้ตั้งศาลพระภูมิกับพ่อค้าแม่ค้าที่ขายสินค้าเกี่ยวกับเครื่องสังเวยจนถึงอาหารคาวหวาน และห่วงโซ่ระหว่างพ่อค้าแม่ค้ากับเกษตรกรที่ผลิตสินค้าป้อนสู่ตลาด

          4) ด้านสิ่งแวดล้อม ชาวบ้านถือกันว่าจะไม่ทำให้บริเวณนั้นสกปรก เพราะกลัวจะถูกลงโทษ และบริเวณที่ตั้งศาลพระภูมิจะไม่มีใครกล้าตัดไม้ทำลายป่า เพราะกลัวจะถูกลงโทษ

          จึงเห็นได้ว่าศาลพระภูมิมีอิทธิพลทางด้านจิตใจของผู้อยู่อาศัยโดยตรง เมื่อเราเกิดความสบายใจเป็นที่พึ่งทางใจ มีความปลอดภัยในชีวิตและความเป็นอยู่ ชาวบ้านจึงมีความเห็นตรงกันว่าการมีศาลพระภูมิไว้ในบ้านเป็นสิ่งที่ดี