ภูมิปัญญาท้องถิ่นกับการส่งเสริมความมั่นคงและอธิปไตยทางอาหาร: กรณีศึกษาชุมชนปกาเกอะญอ จังหวัดเชียงใหม่
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อทำการศึกษา 1) ภูมิปัญญาท้องถิ่น ปัญหาความมั่นคงทางอาหารและอธิปไตยทางอาหาร 2) วิเคราะห์ศักยภาพภูมิปัญญาในการส่งเสริมความมั่นคงและอธิปไตยทางอาหาร และ 3) ผลของการส่งเสริมอาชีพที่อนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่นต่อความมั่นคงและอธิปไตยทางอาหารของชุมชน ปกาเกอะญอ จังหวัดเชียงใหม่ การวิจัยนี้ใช้วิธีวิจัยแบบผสมผสานระหว่างการวิจัยเชิงคุณภาพกับการวิจัยแบบมีส่วนร่วมกับผู้ให้ข้อมูลหลัก 53 คน และกลุ่มตัวอย่าง 113 คน ทั้งหมดคัดเลือกแบบเจาะจง เครื่องมือที่ใช้เก็บรวบรวมข้อมูล คือ แบบสัมภาษณ์เชิงลึก แนวคำถามสนทนากลุ่ม และแบบบันทึกการสังเกตแบบมีส่วนร่วม และวิเคราะห์ด้วย การวิเคราะห์เนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า 1) ชุมชนปกาเกอะญอมีภูมิปัญญาท้องถิ่นสำคัญ 7 ประการ คือ การทำไร่หมุนเวียนและการจัดการที่ดินทำกิน การเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ การใช้ประโยชน์จากป่าและการดูแลรักษาป่า การแลกเปลี่ยนและแบ่งปันอาหาร ความรู้ในการประกอบอาหาร การแปรรูปอาหาร และการใช้พืชสมุนไพร พบปัญหาความมั่นคงทางอาหารในทุกมิติและอธิปไตยทางอาหารในทุกองค์ประกอบ 2) ภาพรวมของภูมิปัญญาท้องถิ่นมีศักยภาพในบทบาทการส่งเสริมความมั่นคงและอธิปไตยทางอาหารให้แก่ชุมชนปกาเกอะญอได้ และ 3) ผลการส่งเสริมอาชีพ ได้แก่ การปลูกหญ้าแฝก การเลี้ยงสัตว์ และการแปรรูปผลิตภัณฑ์พืชท้องถิ่นโดยบูรณาการภูมิปัญญาท้องถิ่น ซึ่งส่งเสริมความมั่นคงและอธิปไตยทางอาหารและนำไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืนแก่ชุมชนปกาเกอะญอ นอกจากนี้ การวิจัยยังชี้ให้เห็นว่าการมีส่วนร่วมของคนในชุมชนปกาเกอะญอเป็นปัจจัยสำคัญที่ช่วยให้การอนุรักษ์และสืบทอดภูมิปัญญาท้องถิ่นประสบความสำเร็จและยั่งยืน
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เอกสารอ้างอิง
ณิชมน ภมร และพัชรี ตันติวิภาวิน. (2563). การจัดการความรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านวัฒนธรรมอาหารพื้นบ้านภาคเหนือตอนบนของไทย. วารสารรังสิตบัณฑิตศึกษาในกลุ่มธุรกิจและสังคมศาสตร์, 6(2), 28-31.
นพรัตน์ ไชยชนะ และวีระวัฒน์ อุดมทรัพย์. (2562). วิถีชีวิตและความมั่นคงทางอาหารในมิติวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยงโปว์บ้านไร่ป้า ตำบลห้วยเขย่ง อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี. วารสารสถาบันวัฒนธรรมและศิลปะ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ, 19(2), 9-19.
พลวัฒน์ ชุมสุข. (2565). การสร้างความมั่นคงทางอาหารเพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืนของสังคมไทย: กรณีศึกษาจังหวัดพระนครศรีอยุธยา. ใน ดุษฎีนิพนธ์พุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาการพัฒนาสังคม. มหาวิทยาลัย มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
ภาณุวัฒน์ ภักดีวงศ์. (2561). ภูมิปัญญาของคนไทยกับการพัฒนาการศึกษาสู่การสร้างนักนวัตกรรม. วารสารการบริหารและนวัตกรรมการศึกษา, 1(2), 91-113.
วัชระ ศรีเมืองมูล และคณะ. (2564). การใช้วัฒนธรรมกะเหรี่ยงในการต่อรองกับนโยบายการจัดการทรัพยากร ธรรมชาติของรัฐ. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่, 3(1), 87-111.
ศยามล เจริญรัตน์. (2557). ความมั่นคงทางอาหาร ป่าชุมชน กับการผลักดันเรื่องความเป็นธรรมเพื่อชุมชนท้องถิ่น. เรียกใช้เมื่อ 13 ตุลาคม 2567 จาก https://cusri.chula.ac.th/backup/download/cluster5.pdf
สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ. (2565). “หนองสนิทโมเดล” ชุมชนท้องถิ่นเข้มแข็ง - อาหารปลอดภัย ต้นแบบความมั่นคงทางอาหารระดับชุมชน ขับเคลื่อนสู่นโยบายสาธารณะที่ยั่งยืน. เรียกใช้เมื่อ 1 ธันวาคม 2567 จาก https://www.thaihealth.or.th/317175-2/
สุพจน์ เกษนคร และคณะ. (2566). อธิปไตยทางอาหาร: การสร้างความเข้มแข็งของชุมชนจังหวัดอุบลราชธานี. ใน รายงานการวิจัย. มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขตอุบลราชธานี.
Chappell, M. J. et al. (2013). Food sovereignty: An alternative paradigm for poverty reduction and biodiversity conservation in Latin America. Retrieved June 23, 2024, from https://doi.org/10.12688/f1000research.2-235.v1
Choukr-Allah, R. & Ragab, R. (2023). Biosaline Agriculture as a Climate Change Adaption for Food Security. Cham: Springer.
Claeys, P. (2013). From Food Sovereignty to Peasants' Rights: an Overview of La Via Campesina's Rights-Based Claims over the Last 20 Years. Retrieved September 20 , 2024, from http://hdl.handle.net/2078.1/137348
Denning, G. (2023). Universal Food Security: How to End Hunger While Protecting the Planet. New York: Columbia University Press.
FAO, et al. (2021). The State of Food Security and Nutrition in the World 2021: Transforming food systems for food security, improved nutrition and affordable healthy diets for all. Rome, Italy: FAO.
Griswold, W. (2012). Cultures and Societies in a Changing World. (4th ed.). California: Pine Forge Press.
Gundogdu, A. S. (2023). Food Security, Affordable Housing, and Poverty: An Islamic Finance Perspective. Cham: Palgrave Macmillan.
Nonaka, I. & Takeuchi, H. (1995). The Knowledge-creating Company: How Japanese Companies Create the Dynamics of Innovation. New York: Oxford University Press.
Rajah, A. (2008). Remaining Karen: A study of cultural reproduction and the maintenance of identity. Canberra: ANU E Press.
Roskruge, N. R. (2024). Maori kai sovereignty to achieve food security. Retrieved July 15 , 2024, from https://doi.org/10.1017/s0029665124000193
Wongvarn, M. & Amnuay-ngerntr, S. (2018). Karen Indigenous Knowledge of Sustainable Resource Management. Prajñā Vihāra, 19(2), 1-20.
