โลกวัชชะกับการพัฒนาสมณสารูปของพระภิกษุ

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษามโนทัศน์เกี่ยวกับโลกวัชชะในพระพุทธศาสนาเถรวาท และ 2) นำเสนอข้อควรพิจารณาก่อนดำเนินการติเตียนพระภิกษุ เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร ที่มุ่งเน้นการรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูลที่ได้จากเอกสารในระดับปฐมภูมิ และระดับทุติยภูมิต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับแนวคิดเรื่องโลกวัชชะเป็นสำคัญ ผลการศึกษาพบว่า มโนทัศน์เกี่ยวกับโลกวัชชะในพระพุทธศาสนาเถรวาท คำว่า “โลกวัชชะ” มีความหมาย ซึ่งสามารถแบ่งออกเป็น 2 นัย กล่าวคือ อาบัติที่เป็นโทษทางโลก และการกระทำที่ประชาชนติเตียน โดยความหมายตามนัยแรกพิจารณาจากกฎหมายและกฎระเบียบต่าง ๆ ทางสังคมซึ่งมีการบัญญัติขึ้นอย่างชัดเจนจึงใช้ในการพิจารณาการกระทำของพระภิกษุได้โดยง่าย ในทางตรงข้าม การพิจารณาความหมายตามนัยที่สองกระทำได้ยากเนื่องจากบุคคลแต่ละคนอาจพิจารณาการกระทำหนึ่ง ๆ ของพระภิกษุแตกต่างกันโดยใช้เกณฑ์ของตน หรือกล่าวติเตียนด้วยอคติและเจตนาร้ายต่าง ๆ จึงทำให้คำติเตียนดังกล่าวไม่เป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาสมณสารูปของพระภิกษุอย่างแท้จริง อย่างไรก็ตาม ในสมัยพุทธกาล พระพุทธเจ้าทรงใช้การติเตียนในการพัฒนาสมณสารูปของพระภิกษุ และพระองค์ก็ทรงให้ความสำคัญกับการติเตียนของประชาชนด้วย อีกทั้ง การวิจัยนี้ยังพบอีกว่า การติเตียนที่มีประโยชน์ต่อการพัฒนาสมณสารูปของพระภิกษุอย่างแท้จริงนั้นควรประกอบไปด้วย 5 องค์ประกอบ ดังต่อไปนี้ 1) คำติเตียนนั้นสอดคล้องกับข้อเท็จจริง 2) ผู้ติเตียนมีความรู้เกี่ยวกับบทบัญญัติแห่งศีลและอภิสมาจารต่าง ๆ ของพระภิกษุเป็นอย่างดี 3) ผู้ติเตียนทราบเกณฑ์พื้นฐานในการพิจารณาสมณสารูปของพระภิกษุ 4) ผู้ติเตียนมีเจตนาดีและไม่มีอคติต่อพระภิกษุ และ 5) วิธีการติเตียนที่เลือกใช้ต้องไม่ทำให้ตัวผู้ติเตียนเองเกิดบาปโทษ