อัตลักษณ์และพื้นที่ทางสังคม: ภาพสะท้อนวิถีชีวิตไทพวน ในภาคอีสาน

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้มีประเด็นถกเถียงเชิงวิชาการว่าไทพวนเป็นใคร มีตัวตนทางวัฒนธรรมอย่างไร เข้ามาอยู่ในประเทศไทยเมื่อใด ทำไมจึงมาสวามิภักดิ์ต่อรัฐไทย ทั้งที่รากเหง้าของไทพวนอยูที่เมืองเชียงขวางของสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ผู้วิจัยจึงกำหนดประเด็นไปที่การศึกษาแบบเจาะจงกลุ่มไทพวนในภาคอีสานจำนวน 48 คน โดยเลือกจากกล่มผู้สูงอายุ ได้แก่ ไทพวนบ้านบูฮม และบ้านกลาง อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย ไทพวนบ้านหม้อ ตำบลบ้านหม้อ อำเภอศรีเชียงใหม่ ไทพวนบ้านสระแอ อำเภอโพธิ์ตาก จังหวัดหนองคาย ไทพวนบ้านถ่อน บ้านกลางใหญ่ อำเภอบ้านผือ ไทพวนบ้านเชียง อำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี ไทพวนเหล่านี้เป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่อพยพมาอยู่ในประเทศไทยสมัยสมเด็จพระเจ้าตากสินแห่งกรุงธนบุรี ประเด็นสำคัญที่ค้นพบแตกต่างจากคนทั่วไปคือ การมีอัตลักษณ์เฉพาะตน และมีตัวตนทางวัฒนธรรมเฉพาะกลุ่ม ทั้งด้านความเชื่อ ประเพณี พิธีกรรมและผลผลิตทางวัฒนธรรม พวกเขามีอัตลักษณ์ร่วมคือ ความสามัคคี รักพวกพ้อง ส่วนพื้นที่ทางสังคมเป็นแบบความสัมพันธ์เชิงอำนาจ การต่อรองให้ชาวไทพวนด้วยกันรับรู้ถึงความเป็นพวกเดียวกัน มีผลผลิตทางวัฒนธรรมที่เกิดจากปฏิสัมพันธ์ทางสังคม ส่งผลให้เกิดภาพสะท้อนความเป็นไทพวนและกลายเป็นมรดกทางวัฒนธรรมของไทพวนได้แก่ ภาษาของไทพวน ผ้าทอมือ ผ้าขะม้าอีโป้ ผ้าซิ่น มงคล 9 สี พวนกะเลอ ซึ่งได้บ่งบอกความเป็นตัวตนของคนไทพวนให้เด่นชัดขึ้นเพื่อตอบสนองการท่องเที่ยวที่ว่าด้วยการประกอบพิธีกรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ที่เป็นประเพณีปฏิบัติสืบทอดมาจนทุกวันนี้ ซึ่งเป็นประเด็นหลักที่ผู้วิจัยต้องการนำเสนอข้อค้นพบจากการวิจัยนี้