หนังประโมทัย: การสื่อสารวรรณกรรมท้องถิ่นผ่านวรรณศิลป์เงาแสง

บทคัดย่อ

           บทความนี้ต้องการสะท้อนกระบวนการสื่อสารวรรณกรรมพื้นบ้านผ่านวรรณศิลป์การแสดงของหนังประโมทัยมรดกที่ชาวบ้านในท้องถิ่นนั้น ๆ ได้สั่งสม สืบทอด และปรับเปลี่ยนเพื่อความเหมาะสมตามสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงไปเรื่อยมาตามวิถีการสืบทอดที่อาศัยการบอกเล่า จดจำ ทำตามครู รู้แบบซึมซับ และรับความพอใจ การละเล่นพื้นบ้านจึงเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตและจิตใจของวิถีชาวบ้าน การกล่อมเกลาทางสังคมสามารถทำได้หลายรูปแบบ ทั้งนี้จะขึ้นอยู่กับความคิด ความเชื่อ ศาสนา รูปแบบ เครื่องมือและกระบวนการที่นำมาใช้ เป็นต้น ศิลปะการแสดงหลักของภาคอีสานที่ถ่ายทอดวิถีชีวิตที่แท้จริงของชาวอีสานที่เรียกว่า “หมอลำ” คือเครื่องมือและกระบวนการที่สำคัญในการกล่อมเกลาทางสังคม การนำหนังประโมทัยเข้ามาเป็นเครื่องมือในการกล่อมเกลาทางสังคมผ่านวรรณกรรมทางพุทธศาสนา วรรณกรรมไทย และวรรณกรรมท้องถิ่นเป็นมิติหนึ่งของของวรรณศิลป์อีสาน หนังประโมทัยเป็นส่วนหนึ่งของศิลปะการแสดงท้องถิ่นที่สร้างความบันเทิงให้กับผู้คนในท้องถิ่น การสรรสร้าง การเติมเต็มงานมงคลให้กับผู้ว่าจ้าง และการสร้างรายได้ให้กับคณะผู้แสดงหนังประโมทัยเอง โดยผ่านวรรณกรรมพระพุทธศาสนาและวรรณกรรมท้องถิ่นอย่างลงตัว แต่ในสถานการณ์ปัจจุบันความเจริญก้าวหน้าทางเทคโนโลยีสารสนเทศสมัยใหม่และการกลืนทางวัฒนธรรมในรูปแบบต่าง ๆ เช่น วัฒนธรรมยุโรป เกาหลี และญี่ปุ่น เป็นต้น ได้เข้ามามีอิทธิพลต่อความคิดและการกระทำบางประการต่อวรรณกรรมท้องถิ่นที่ถ่ายทอดศิลปะการแสดงผ่านเงาแสงของหนังประโมทัยที่กำลังจะเลือนหายไปจากสังคม ต่อไปคงจะเหลือเพียงบางสิ่งที่จะบ่งบอกถึงคุณค่าและความรุ่งเรืองของวรรณศิลป์และวรรณกรรมของบรรพบุรุษในนามของ “พิพิธภัณฑ์” ให้คนรุ่นหลังได้ทบทวน