การพัฒนาเส้นทางและกิจกรรมการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์เพื่อส่งเสริมพฤฒพลังของผู้สูงอายุในชุมชนเนินหอม จังหวัดปราจีนบุรี DOI:

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาเส้นทางและกิจกรรมการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์เพื่อส่งเสริมพฤฒพลังของผู้สูงอายุในชุมชนเนินหอม จังหวัดปราจีนบุรี โดยอาศัยศักยภาพของทรัพยากรธรรมชาติ      วิถีชีวิต และทุนวัฒนธรรมท้องถิ่น ได้แก่ การแปรรูปสมุนไพร การตีมีด การผลิตอังกะลุง และวิถีเกษตรอินทรีย์ กระบวนการวิจัยใช้กรอบ Participatory Action Research (PAR) เพื่อเปิดพื้นที่ให้ผู้สูงอายุและสมาชิกชุมชนมีส่วนร่วมในทุกขั้นตอนการออกแบบกิจกรรม ตั้งแต่การสำรวจทุนวัฒนธรรม การพัฒนารูปแบบกิจกรรม ไปจนถึงการประเมินศักยภาพของชุมชนในการรองรับการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์

การดำเนินงานวิธีวิจัยประกอบด้วย 3 ขั้นตอนสำคัญ ขั้นตอนแรกเป็นการรวบรวมและจัดหมวดหมู่ข้อมูลแหล่งท่องเที่ยวและทุนวัฒนธรรมของชุมชนเนินหอม ซึ่งพบว่าพื้นที่มีความพร้อมด้านภูมิปัญญาและแหล่งเรียนรู้ที่สามารถพัฒนาเป็นกิจกรรมท่องเที่ยวได้หลากหลาย ขั้นตอนที่สองเป็นกระบวนการพัฒนากิจกรรมการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ร่วมกับผู้สูงอายุ ผู้นำชุมชน และกลุ่มวิสาหกิจ โดยมีการคัดเลือกกิจกรรมที่เหมาะสมกับศักยภาพของพื้นที่จำนวน 6 กิจกรรม ได้แก่ การทำทองม้วนสมุนไพร น้ำหอมไม้กฤษณา สบู่สมุนไพร ขนมหน่อไม้ สมุนไพรลูกประคบ และการเพาะเห็ด กิจกรรมเหล่านี้ถูกนำมาจัดโครงสร้างเป็นเส้นทางการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ “เรียนรู้วิถี สุขดี ที่เนินหอม” ซึ่งผู้สูงอายุมีบทบาทสำคัญในฐานะวิทยากร ผู้นำกิจกรรม และผู้ถ่ายทอดภูมิปัญญาท้องถิ่น ขั้นตอนที่สามเป็นการประเมินศักยภาพของชุมชน โดยใช้กลุ่มตัวอย่างนักท่องเที่ยวอาสาสมัครจำนวน 45 คน ผลการประเมินพบว่า ศักยภาพโดยรวมของชุมชนอยู่ในระดับมาก (  = 4.18, S.D. = 0.66) โดยกิจกรรมถูกออกแบบมาจากพื้นฐานของทุนวัฒนธรรมท้องถิ่น มีค่าเฉลี่ยอยู่ในระดับมากที่สุด (  = 4.52, S.D. = 0.72) รองลงมาคือระดับการมีส่วนร่วมของผู้สูงอายุในการจัดกิจกรรม ( = 4.35, S.D. = 0.42) และการมีบุคคลผู้ทรงภูมิปัญญา ปราชญ์ ศิลปิน เป็นผู้เล่าเนื้อหาของกิจกรรม ( = 4.35, S.D. = 0.74)

ผลการศึกษาแสดงให้เห็นว่าการบูรณาการทุนวัฒนธรรมกับแนวคิดพฤฒพลังช่วยส่งเสริมสุขภาวะทั้งกายและใจของผู้สูงอายุ มีส่วนช่วยลดภาวะพึ่งพิง เสริมรายได้ และสร้างคุณค่าเชิงสังคมผ่านความภาคภูมิใจในภูมิปัญญาท้องถิ่น ในเชิงคุณค่า งานวิจัยนี้เสนอรูปแบบการพัฒนาการท่องเที่ยวที่ขับเคลื่อนโดยชุมชนและผู้สูงอายุ ซึ่งสามารถเป็นต้นแบบสำหรับการจัดการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ในพื้นที่ชนบทอื่น ตลอดจนเป็นกลไกสำคัญในการพัฒนาสังคมสูงวัยและเสริมสร้างเศรษฐกิจฐานรากในระดับพื้นที่