Pickled fish: Communication and Reproduction of meanings of friendship in Thai - Lao Relations
Main Article Content
Abstract
This article aims to explore the constructed meaning of pickled fish in Thai society, the communication process and reproduced meaning of friendship through pickled fish in Thai-Lao relations by adopting documentary analysis, in-depth interview and textual analysis as the primary qualitative methods. The study shows two sets of meaning which has been given to pickled fish, positive and negative meaning which depending on the “emic” or “etic” viewpoint each individual obtained, and the 6 components of friendship’s message. Scope to the positive meaning, the result can be defined into four categories: 1. Way of life, local wisdom, knowledge of the woman and kinship relations 2. representative images of Isan-ness and Laos-ness 3. A local product and an imported product as souvenir and 4. The source of income and the connectedness of tourism. The study indicates that these four categories of meaning constructed a friendship between Thai and Lao relationships.
Article Details
References
กำจร หลุยยะพงศ์. (2545). คู่รัก-คู่แค้น-คู่รักคู่แค้น : ความสัมพันธ์ของไทยกับอุษาคเนย์. รัฐศาสตร์สาร, 23(3), 161 – 186.
กำจร หลุยยะพงศ์. (2549).จากกบฏผีบุญสู่กองทัพปอบ (หวีดสยอง) : ว่าด้วยการต่อสู้ของอีสานและลาวในโลกความเป็นจริงและหนังผี. รัฐศาสตร์สาร, 27(3), 99 - 118.
กีรติพร ศรีธัญรัตน์. (2553). วิถีการบริโภคอาหารพื้นบ้านของคนรุ่นใหม่ภายใต้กระแสโลกาภิวัตน์ในเขตนครหลวงเวียงจัน สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว. เอกสารประกอบการสัมมนาวิชาการ. กรุงเทพฯ: มูลนิธิโตโยต้าแห่งประเทศไทย.
ข่าวสดออนไลน์. (2553). ชมรมอีสานฯ ประท้วงดิว อริสรา บีบีหมิ่น"ลาว". สืบค้นจาก http://www.khaosod.co.th/view_newsonline.php?newsid=TVRJM05qRTNNREEyTXc9PQ.
เขียน ธีระวิทย์ เสมแย้ม อดิสรทาน และตะวัน มโนรมย์. (2544). ความสัมพันธ์ไทย-ลาวในสายตาคนลาว. รายงานวิจัย. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
จารุวรรณ ธรรมวัตร และคณะ. (2540). วัฒนธรรมการบริโภคอาหารของชาวอีสาน : การสืบสานภูมิปัญญาและมรดกจากธรรมชาติ. รายงานวิจัย. มหาสารคาม : อาศรมวิจัย คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.
ชาญวิทย์ เกษตรศิริ และ กาญจนี ละอองศรี, บรรณาธิการ. (2557). อาหารอีสาน : แซ่บ... อีหลี? ในอีสาน-ลาว-ขแมร์ศึกษา ในกรอบประชาคมอาเซียน. เอกสารสรุปการสัมมนาวิชาการประจำปี 2556. กรุงเทพฯ : มูลนิธิโตโยต้าแห่งประเทศไทย.
ชาติชาย มุกสง. (2549). การแพทย์และการสาธารณสุขในประวัติศาสตร์นิพนธ์ไทย: จากวาทกรรมชนชั้นนำสู่การตอบโต้การครอบงำอำนาจ ใน โกมาตร จึงเสถียรทรัพย์ (บรรณาธิการ).พหุลักษณ์ทางการแพทย์กับสุขภาพในมิติสังคมวัฒนธรรม. กรุงเทพฯ: ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร.
ชัยพงษ์ สำเนียง. (2558, มกราคม – มิถุนายน). ชุมชนจินตกรรม/ความชิดเชื้อทางวัฒนธรรม : สิ่งประกอบสร้างของความเป็นชาติ. มนุษยศาสตร์สังคมศาสตร์ปริทัศน์, 3(1), 139-148.
ชุมพล แนวจำปา. (2535, กุมภาพันธ์). ปลาแดกกับความมั่นคงในชีวิตของชาวอีสาน. ศิลปวัฒนธรรม,13 (4), 92-96.
ดวงไช หลวงพะสี. (ม.ป.ป.). ชาติลาวและวัฒนธรรมลาว. เอกสารแปลฉบับที่ 1 ของมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย (เอกสารอัดสำเนา). (บุนสะวัน รัดตะนา, ผู้แปล) .
ธงชัย วินิจจะกูล. (2552, มกราคม – มิถุนายน). อ่าน Imagined Communities ของ Benedict Anderson หรือ IC ของ “ครูเบ็น”. ศิลปศาสตร์, 9(1), 163 – 193.
ทวีศักดิ์ เผือกสม. (2545). การแพทย์สมัยใหม่ในสังคมไทย: เชื้อโรค ร่างกาย และรัฐเวชกรรม. (รายงานการวิจัยในโครงการภูมิปัญญาทักษิณ). สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.)
นันทิยา นางาม. (2551). การสืบทอดภูมิปัญญาและการพัฒนาปลาแดกบริเวณลุ่มน้ำลำปาว จังหวัดกาฬสินธุ์ เพื่อส่งเสริมเศรษฐกิจชุมชน. ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาวัฒนธรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.
เนื้ออ่อน ขรัวทองเขียว. (2555). การรับรู้เกี่ยวกับ "ลาว" ในสังคมไทย. รายงานวิจัย. กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนดุสิต.
________. (2559). เปิดแผนยึดล้านนา. กรุงเทพฯ : มติชน.
ประตูสู่อีสาน. (2560). วิญญาณที่ 5 ของชาวอีสาน. ค้นเมื่อ 5 ธันวาคม 2560, สืบค้นจากhttp://www.isangate.com/new/winyan-5-isan.html
ผู้จัดการออนไลน์. (2555). ไฮโซลาว “แอปเปิ้ล” ทนไม่ไหวถูก “โฟร์” ด่าลาว! ลามเป็นปัญหาระดับชาติ. ค้นเมื่อ 18 สิงหาคม 2560, สืบค้นจาก http://www.manager.co.th/ Entertainment/ViewNews.aspx?NewsID=9550000134939
ผู้จัดการออนไลน์. (2560). ปลาร้าปลาส้มขายดีแห่ซื้อเป็นของฝาก แม่ค้ารับทรัพย์วันละหลายหมื่น. ค้นเมื่อ 20 พฤศจิกายน 2560, สืบค้นจาก http://www.manager.co.th/QOL/ ViewNews. aspx?NewsID= 9600000038597
ผู้จัดการออนไลน์. (2548). ไผบ่กินปลาแดกก็บ่แม่นลาวเด้อ. ค้นเมื่อ 20 พฤศจิกายน 2560, สืบค้นจาก http://www.manager.co.th/Around/ViewNews.aspx?NewsID=9480000177773
ผู้จัดการออนไลน์. (2560). ติ่งเกาหลีวิจารณ์ “น้ำตาล” หน้าลาว! ด้าน “แอปเปิ้ล” ถาม จะลาวจะไทย มึ-จะทำไม?. ค้นเมื่อ 18 สิงหาคม 2560, สืบค้นจาก http://www.manager. co.th/South/ViewNews.aspx?NewsID=9600000009299
ฝ่ายวิชาการ สถาพรบุ๊คส์. (2558). อาหารและวัฒนธรรมการกินคนอาเซียน. กรุงเทพฯ: สถาพรบุ๊คส์.
พจน์ สัจจะ. (2540). โลกวัฒนธรรมของอาหาร. กรุงเทพฯ: แสงแดด.
พลวัฒน์ อารมณ์. (สิงหาคม 2558). ปลาเล็กปลาน้อย ยิ่งใหญ่ในรสชาติและคุณค่าอาหาร. นิตยสารครัว, 245(22), น.73.
พัฒนา กิติอาษา. (2555). สู่วิถีอีสานใหม่ ใน อภิราดี จันทร์แสง (บก.), ประวัติศาสตร์นอกขนบ, หน้า 75-161. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์อินทนิล.
พันทิป. ด่า"หน้าลาว"ไม่เป็นไร ด่า"ควาย"ถูกปรับ? คำถามจากชาวลาวท่านหนึ่ง. ค้นเมื่อ 18 สิงหาคม 2560, สืบค้นจาก https://pantip.com/topic/35222978.
พิษณุ จันทร์วิทัน. (2548). กงสุลไทยในเมืองลาว. กรุงเทพฯ: เนชั่นบุ๊คส์.
ภัทรพงศ์ คงวิจิตร. (2543). พื้นที่และความหมายของการท่องเที่ยวในเมืองหลวงพระบาง.วิทยานิพนธ์สังคมวิทยาและมานุษยวิทยามหาบัณฑิต คณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
รุจน์ โกมลบุตร. (2559,พฤษภาคม – สิงหาคม). ไทยในสายตาสื่อลาว : ศึกษากรณีหนังสือพิมพ์ประชาชน (Pasaxon). วารสารศาสตร์, 9(2), 57 – 83.
วสิษฐ เดชกุญชร. (2538, สิงหาคม). ความ (ไม่) รู้เรื่องปลาร้า. ศิลปวัฒนธรรม, 16(10), 72 - 73.
วิภา อุตมฉันท์. (2543). ทัศนคติของผู้รับสารและผลกระทบที่เกิดจากสัญญาณวิทยุและโทรทัศน์ข้ามพรมแดน ไทย-ลาว. รายงานการวิจัย. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
วิลุบล สินธุมาลย์. (2554). การรับรู้ประวัติศาสตร์ความสัมพันธ์ไทย-ลาว : ผ่านแบบเรียนประวัติศาสตร์ไทยและลาวชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1-6 (ค.ศ.1975-2009). วิทยานิพนธ์อักษรศาสตร มหาบัณฑิต สาขาประวัติศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร.
สมสุข หินวิมาน. (2558, มกราคม – เมษายน). “ได้กินไข่ดาวสดๆ คาวๆ หอมๆ ฟุ้งๆ อย่าลืมบ้านทุ่งที่กินผักบุ้งแกงคั่ว” : การสื่อสารอาหารข้ามชาติในกระแสโลกาภิวัตน์. วารสารศาสตร์, 8 (1), 81 – 118.
ส. พลายน้อย. (2545, มกราคม). ลาวบางกอก. ศิลปวัฒนธรรม, 23 (3), 98-103.
สุจิตต์ วงษ์เทศ. (2538, สิงหาคม). กินข้าวกินปลา ปลาร้าปลาแดก อาหารยอดนิยม. ศิลปวัฒนธรรม, 16(10), 64 – 68.
สุชาดา ทวีสิทธิ์. (2552, มกราคม). พลเมืองจินตนาการกับคนลาวไร้รัฐที่ชายแดนภาคอีสาน. ศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี (ฉบับพิเศษ), ลุ่มน้ำโขงศึกษา สายน้ำ ผู้คน ชายแดน วัฒนธรรม การค้า การเมือง, 72 – 117.
สุภรัตน์ เชาวน์เกษม. (2544). ภาพลักษณ์ของประเทศไทยในทัศนะของคนลาว กรณีกำแพงนครเวียงจันทน์. วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาภูมิภาคศึกษา มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
สุชาวดี โหมกลาง. (2554). การศึกษาแนวทางการพัฒนาผลิตภัณฑ์ปลาร้าจากภูมิปัญญาพื้นบ้านของชุมชนลุ่มน้ำมูลเพื่อเพิ่มมูลค่าเชิงพาณิชย์. ปริญญาปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาวัฒนธรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.
ศิริมิตร ประพันธ์ธุรกิจ. (2551). ความสัมพันธ์ไทย-ลาว ในสื่อบันเทิงไทย : ศึกษากรณีการประกอบสร้างอัตลักษณ์ความเป็นลาวจากภาพยนตร์เรื่อง หมากเตะโลกตะลึง. วิทยานิพนธ์ดุษฎีบัณฑิต คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
ศรีศักร วัลลิโภดม (บก.). (2541). วัฒนธรรมปลาแดก. หนังสือรวมบทความ เอกสารประกอบการประชุมทางวิชาการ. สกลนคร : อร่ามการพิมพ์.
ศรีศักร วัลลิโภดม และสุจิตต์ วงษ์เทศ (บก.). (2546). เกลืออีสาน ทุ่งกุลา อาณาจักรเกลือ 2500 ปี จากยุคแรกเริ่มล้าหลัง ถึงยุคมั่งคั่งข้าวหอม. กรุงเทพฯ : มติชน.
เอกลักษณ์ จารุกิจไพศาล. (2557). การแสดงอัตลักษณ์ของร้านอาหารอีสาน : กรณีศึกษาร้านอาหารอีสานในเขตกรุงเทพมหานคร. ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สื่อสารมวลชน มหาวิทยาลัยรามคำแหง.
Chantal Mouffe. (1999). “Carl Schmitt and the Paradox of Liberal Democracy”, in The Challenge of Carl Schmitt. London : Verso. อ้างถึงใน ศิโรตม์ คล้ามไพบูลย์. (2543). การเมืองของความเป็นศัตรู : แง่คิดและปัญหาบางประการในความคิดทางการเมืองของคาร์ล ชมิทท์. รัฐศาสตร์สาร, 22(1), 98 - 126.
King, Preston and Smith, Graham M. (2007). Friendship in politics. New York : Routledge.
Lefferts, Leedom. (2005, September). Sticky Rice, Fermented Fish, and the Course of a Kingdom : The Politics of Food in Northeast Thailand. Asian Studies Review, 29, 247-258.
บทสัมภาษณ์
กฤษฎา ศรีสงคราม. (2560, 21 มิถุนายน). เจ้าหน้าที่สำนักงานพาณิชย์ จ.นครพนม. [บทสัมภาษณ์].
งามตา ยืนยง. (2560, 22 มิถุนายน). นักวิชาการพัฒนาชุมชนชำนาญการ จ.นครพนม. [บทสัมภาษณ์].
ณัฐภพ จำปา. (2560, 25 สิงหาคม). ผู้ช่วยหัวหน้ากลุ่มงานส่งเสริมการพัฒนาชุมชน จ.หนองคาย. [บทสัมภาษณ์].
พี่เนก. (2560, 21 มิถุนายน). เจ้าของกิจการน้ำปลาร้าบรรจุขวด. [บทสัมภาษณ์].
พี่โหน่ง. (256,3 มีนาคม). เจ้าของกิจการน้ำปลาร้าแม่น้อยส้มตำ จ.นครพนม. [บทสัมภาษณ์].
พูวง. (2560, 12 กันยายน). อดีตครูคนลาว. [บทสัมภาษณ์].
มนตรี คำวัน. (2560, 19 กรกฎาคม). เจ้าหน้าที่มหาวิทยาลัย. [บทสัมภาษณ์].
แม่ซั่น. (2560, 4 มีนาคม). กลุ่มแม่บ้านทำปลาร้าจังหวัดนครพนม. [บทสัมภาษณ์].
แม่นิด. (2560, 2 มีนาคม). แม่ค้าปลาร้าตลาดเทศบาลเมืองนครพนม. [บทสัมภาษณ์].
แม่แมว. (2560, 4 มีนาคม). กลุ่มแม่บ้านทำปลาร้าจังหวัดนครพนม. [บทสัมภาษณ์].
แม่ร้อย และ แม่จง. (2560, 1 มีนาคม). กลุ่มแม่บ้านทำปลาร้าจังหวัดนครพนม. [บทสัมภาษณ์].
แม่วิ. (2560, 5 มิถุนายน). แม่ค้าปลาร้าจังหวัดหนองคาย. [บทสัมภาษณ์].
แม่ศรี. (2560, 1 มีนาคม). แม่ค้าปลาร้าจังหวัดนครพนม. [บทสัมภาษณ์].
สิลิพะนม ทีละกุน. (2560, 12 กันยายน). คนดูแลสวนคนลาวประจำสถานกงสุลไทย ณ แขวงสะหวันนะเขต. [บทสัมภาษณ์].
สีพะจัน อินสีเชียงใหม่ และ พูวง. (2560, 15 กันยายน). แม่บ้านคนลาวประจำสถานกงสุลไทย ณ แขวงสะหวันนะเขต และ อดีตครูคนลาว. [บทสัมภาษณ์].
เสกสรร ศรีไพวรรณ. (2560, 20 กรกฎาคม). ผู้อำนวยการสำนักงาน ททท. จ.อุดรธานี. [บทสัมภาษณ์].
ศรีสุภรณ์ ชมศรีหาราชพร. (2560, 21 มิถุนายน). ผู้ช่วยผู้อำนวยการ ททท. สำนักงานนครพนม. [บทสัมภาษณ์].