หนองคายในเงาของอินโดจีนกับการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ภูมิภาคผ่านพื้นที่ชายแดน

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสำคัญของภูมิภาคอินโดจีนในฐานะพื้นที่เชิงประวัติศาสตร์และภูมิรัฐศาสตร์ที่สะท้อนพลวัตของอำนาจ วัฒนธรรม และเศรษฐกิจ พร้อมทั้งออกแบบแนวทางการจัดการเรียนรู้โดยใช้จังหวัดหนองคายเป็นกรณีศึกษาในการบูรณาการประวัติศาสตร์ชายแดนเข้าสู่กระบวนการเรียนรู้ในระดับมัธยมศึกษา งานวิจัยเป็นการศึกษาคุณภาพ ประกอบด้วยการวิเคราะห์เอกสาร การศึกษาข้อมูลภาคสนามในห้องเรียน การสัมภาษณ์ครูผู้สอนวิชาประวัติศาสตร์ และการสังเคราะห์แนวทางการออกแบบการเรียนรู้ตามกรอบหลักสูตรของ Taba ควบคู่กับแนวคิด Learning in Space และ Borderland Studies

            ผลการศึกษาพบว่า ครูส่วนหนึ่งสามารถบูรณาการเนื้อหาประวัติศาสตร์อินโดจีนและบริบทชายแดนเข้าสู่แผนการเรียนการสอน โดยเชื่อมโยงกับเหตุการณ์สำคัญ เช่น สงครามปราบฮ่อ และการค้าชายแดน ทั้งนี้ การเรียนรู้ผ่านกิจกรรมภาคสนามและการสัมผัสพื้นที่จริงมีส่วนช่วยให้ผู้เรียนเข้าใจเนื้อหาเชิงลึก สามารถตั้งคำถาม วิเคราะห์ และสื่อสารอย่างสร้างสรรค์ อย่างไรก็ตาม การจัดการเรียนรู้ดังกล่าวยังประสบข้อจำกัดด้านสื่อ งบประมาณ เวลา และการสนับสนุนเชิงนโยบาย การเรียนรู้ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นหนองคายภายใต้กรอบรัฐชาตินิยมมักผลิตซ้ำประวัติศาสตร์ส่วนกลางและกลบเสียงชายแดน การใช้กรอบเงาของอินโดจีน เปิดพื้นที่ให้เห็นบทบาทผู้คนชายแดนในฐานะผู้กระทำการทางประวัติศาสตร์ และปลดปล่อยการศึกษาจากการครอบงำของรัฐ สร้างการเรียนรู้เชิงพหุพจน์ที่สะท้อนความทรงจำท้องถิ่น บทความจึงเสนอแนวทางการจัดการเรียนรู้ที่เชื่อมโยงกับพื้นที่จริงของนักเรียน โดยเน้นประสบการณ์ตรง การสร้างสื่อประวัติศาสตร์จากชุมชน และการพัฒนาทักษะพลเมืองโลกในศตวรรษที่ 21 ควบคู่กับการพัฒนาหลักสูตร สื่อ และสมรรถนะครูอย่างเป็นระบบ พร้อมใช้วิธีประเมินที่หลากหลาย เช่น แผนที่ความคิด การอภิปราย สื่อสร้างสรรค์ และนิทรรศการ เพื่อเสริมสร้างการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ชายแดนอย่างลึกซึ้งและยั่งยืน