แนวทางการจัดการทรัพยากรน้ำอย่างยั่งยืน โดยชุมชนบริเวณลุ่มน้ำมูล ประเทศไทย
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้มุ่งศึกษากระบวนการจัดการทรัพยากรน้ำอย่างยั่งยืนโดยชุมชนในพื้นที่ลุ่มน้ำมูลในจังหวัดสุรินทร์และร้อยเอ็ด ซึ่งได้รับผลกระทบจากการบริหารจัดการน้ำของเขื่อนราษีไศล แม้เขื่อนจะถูกสร้างขึ้นเพื่อกักเก็บน้ำเพื่อการเกษตรและอุปโภคบริโภค แต่ชุมชนโดยรอบยังคงประสบปัญหาในการเข้าถึงแหล่งน้ำอย่างต่อเนื่อง งานวิจัยนี้ใช้ระเบียบวิธีเชิงคุณภาพ โดยเก็บข้อมูลจากการสัมภาษณ์เชิงลึกและการสังเกตภาคสนามกับกลุ่มชาวบ้าน เจ้าหน้าที่รัฐ และนักวิชาการ รวมทั้งสิ้น 43 คน การวิเคราะห์ข้อมูลดำเนินการผ่านเครื่องมือ SWOT และ TOWS Matrix ร่วมกับกรอบแนวคิดเรื่องประชาสังคม เพื่อวิเคราะห์ศักยภาพและข้อจำกัดของชุมชนในการจัดการน้ำ ผลการวิจัยพบว่า การสร้างกลไกการจัดการน้ำที่ยั่งยืนจำเป็นต้องอาศัยอำนาจต่อรองและการมีส่วนร่วมของภาคประชาสังคม โดยประชาชนสามารถใช้ระบบสวัสดิการในระดับชุมชนเป็นกลไกเชื่อมโยงสมาชิกภายในกลุ่ม และเป็นเครื่องมือสร้างพลังในการต่อรองกับภาครัฐ ข้อเสนอเชิงนโยบายที่ได้จากกระบวนการวิจัยประกอบด้วย 1) การกำหนดสัดส่วนตัวแทนจากภาคประชาสังคมในคณะกรรมการลุ่มน้ำให้เทียบเท่ากับตัวแทนจากภาครัฐ 2) การเสริมบทบาทของผู้นำชุมชนให้สามารถทำหน้าที่ไกล่เกลี่ยข้อขัดแย้งอย่างเป็นกลาง 3) การจัดทำข้อตกลงด้านงบประมาณระหว่างรัฐและองค์กรปกครองท้องถิ่นให้มีความชัดเจนและโปร่งใส 4) การบังคับใช้กฎหมายอย่างเสมอภาค และ 5) การจัดสรรทรัพยากรน้ำโดยให้ความสำคัญแก่กลุ่มเปราะบางเป็นอันดับแรก เพื่อลดความเหลื่อมล้ำและบรรเทาความขัดแย้งในชุมชน
Downloads
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เอกสารอ้างอิง
Adirutchotsiri, K., Punchago, S., & Phinijwat, P. (2019). Democracy in the roles of civil society towards Thailand 4.0 [in Thai]. Research and Development Journal, Loei Rajabhat University, 14(47), 1–12.
Boonmee, T. (2004). Civil society [in Thai]. Bangkok: Saithan.
Boontem, P., Chanisansuat, S., Yongyut, U., Seatoi, P., Wongsarai, W., Krabbua, H., Samcahi, C., & Yabyon, U. (2010). Recovering ecosystem of Bung Tam forests at Tombon Yangkam, Ponsai, Roi Et Province [in Thai]. Bangkok: Thailand Science Research and Innovation.
Butrat, P. (2019). Collapse of low flood plain & flood plain: Environmental ethics [in Thai]. Journal of Philosophy and Religion Khon Kaen University, 4(2), 24–42.
Chaikhan, S. (2022). Water management in the Chi-Mun River Basin by linear programming method under the minimal effect of water demand [in Thai]. National Hydroinformatics Data Center. https://www.hii.or.th/wp-content/uploads/2025/03/18-Water-management-in-the-Chi-Mun-River-basin-by-linear-programing-method.pdf
Chaiyachat, P., Dokmai, P., & Taocom, N. (2022). Civil society movement against the demand for the reclaiming of Doi Suthep Forest at Pah Waeng [in Thai]. Academic Journal of Sustainable Habitat Development, 3(2), 51–65.
Chaleamrat, T. (2020). Civil society movement and democracy in Thailand [in Thai]. Journal of MCU Loei Review, 1(3), 78–84.
Chantip, S., Srisomporn, P., & Bunyaaroonnet, S. (2014). Development of a decision support system and flood forecasting system for Chi-Mun River Basins [in Thai]. National Hydroinformatics Data Center. https://tiwrm.hii.or.th/web/index.php/knowledge/128-hydro-and-weather/630-development-of-a-decision-support-and-flood-forecasting-systemfor-chi-and-mun-river-basins.html
Chayanun, M. (2021). Guideline framework for the restoration of water resources for Phayao Lake communities [in Thai]. Journal of Environmental Management, 17(1), 76–97.
Cheevapattananuwong, P. (2014). Power production for happiness of the local communities: A case study of collaboration between IBEKA and local people at Cinta Makar, Subang, West Java, Indonesia [in Thai]. Mahasarakham: Inthaninpress.
Cheevapattananuwong, P., & Khamnu, N. (2023). Master plan on water resource management in 20 years and the machinery of Thai state power. Journal of Humanities & Social Sciences, 21(2), 193–238.
Chinnakha, S., & Chinnakha, K. (2017). The development of local curriculum on wetland area for schools surrounding wetland in Warin Chamrab District Area, Ubon Ratchathani Province [in Thai]. Journal of Liberal Arts, Maejo University, 5(1), 57–70.
Chulalongkorn University Social Research Institution. (2021). Final report: The plan for compensation for loss of occupational income and utilization of the Bung Tam Forest: The case of Rasi Salia Dam [in Thai]. Bangkok: Royal Irrigation Department.
Gomontean, B. (2012). Carbon stocks in soil and characteristics of seasonal flooding forests in floodplain sites of Chi River Maha Sarakham Province [in Thai]. Bangkok: Thailand Science Research and Innovation.
Green News Editor. (2021, December 24). Isaan dams' performance sinks, statistics reveal inability to mitigate drought and flood; Government sticks to old ways [In Thai]. Green News. https://greennews.agency/?p=26996
Henderson, C. (2023, November 9). Why is water resource management important? CYPRESS Environment & Infrastructure. https://cypressei.com/engineering/why-is-water-resource-management-important/
Hydro-Informatic Institute. (2012). Data collection and analysis for the development of a data system and flood-drought models in 25 river basins (Mun River Basin) [in Thai]. National Hydroinformatics Data Center. https://tiwrmdev.hii.or.th/web/attachments/25basins/05-moon.pdf
Inkaew, K., Sriyaranya, S., Pintobtang, P., & Lapthananon, P. (2020). The dynamics of environmental movements in civil politics [in Thai]. Ph.D. in Social Sciences Journal, 10(2), 585–602.
Jeasakul, S. (2023). Social relationship of green politics [in Thai]. Thai Research and Management Journal, 4(3), 18–23.
Kaewsaentip, N., & Jumnianpol, S. (2023). The dynamics of concepts and practices of Thai civil society in natural resource management after B.E. 2549 [in Thai]. Journal of Social Sciences and Humanities Kasetsart University, 49(2), 99–116.
Kiguchi, Y. (2020). Learning about fish in the Mun River Basin. Tokyo: Mekong Watch.
Kirchherr, J. (2017). Strategies of successful anti-dam movements: Evidence from Myanmar and Thailand. Society & Natural Resources, 31(2), 1–18.
Kongpan, S. (2020). 12 years of Community Organizations Council, step forward with the quality of life development [in Thai]. Bangkok: Community Organizations Development Institution.
Manorom, K. (2005). Culture for development and economy recovery in communities. In D. Inmean (Ed.), Knowledge and politics of resources [in Thai]. Bangkok: Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Center (Public Organization).
Manthrap, S. (2015). People's politic: Lesson learned from Eastern People's Network [in Thai]. King Prajadhipok's Institute Journal, 13(3), 100–123.
Navanuch, P., Mairungroj, B., Sirichokratamanee, P., & Mahawat, P. (2022). Management of water for agriculture by the community [in Thai]. Santapol College Academic Journal, 8(2), 182–190.
Neusri, C., & Kudthalaeng, N. (2016). Management and uses of freshwater swamp forest at Bung Chi-Long in Phonngam Sub-district, Kosumphisai District, Maha Sarakham Province [in Thai]. Journal of Research and Development Institute Rajabhat Maha Sarakham University, 3(2), 178–185.
Nuangjamnong, N. (2018). Prospect of civil society studies: A retrospective analysis [in Thai]. Journal of Social Research, 41(2), 3–34.
Office of the National Water Resources. (2018, September 18). Master plan on water resource management 20 years (B.E. 2561–2580) [in Thai]. Office of the Prime Minister. http://www.onwr.go.th/wp-content/uploads/2019/09/แผนแม่บทฯน้ำ20-ปี-A4-Final.pdf
Panjor, F. (2017). The civil society sector and the state in the Bansamoro conflict and peace process [in Thai]. Asia Paridarsana, 38(2), 123–153.
Policy and Plan Department. (n.d.). SWOT analysis [in Thai]. Faculty of Medicine Srinakharinwirot University. http://med.swu.ac.th/plan/images/km/prswot.pdf
Polpitakchai, W. (2024, November 8). Because water is life: Exploring a new era of sustainable water management in the Chi-Mun River Basins [in Thai]. The Matter. https://thematter.co/published/rid_water-management/234031
Pomun, T. (2021). Development of Thai civil society movement on the Mekong dam problem [in Thai]. Journal of Liberal Arts Ubon Ratchathani University, 17(2), 31–64.
Rangsit Business School. (n.d.). The TOWS Matrix is a strategic framework that builds upon the SWOT analysis [in Thai]. Rangsit University. https://rbs.rsu.ac.th/tows-matrix/
Royal Irrigation Office. (2019, April 25). Role and responsibility of Royal Irrigation Office [in Thai]. Ministry of Agriculture and Cooperatives. https://www.rid.go.th/index.php/th/about-rid-th/duty_responsibility
Saengarun, A. (2024). Sustainable water management model of communities in Phra Nakhon Si Ayutthaya Province [in Thai]. Journal of MCU Peace Studies, 12(5), 2084–2096.
Sutat Na Ayutthaya, B. (2010). Citizen consciousness: The core of Thai civil society [in Thai]. Srinakharinwirot Research and Development Journal, 2(3), 95–109.
Teoli, D., Sanvictores, T., & An, J. (2023, September 5). SWOT analysis [in Thai]. National Institutes of Health. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537302/
Thirasirikul, J. (2017). Participatory water resources management in Phraek Nam Daeng community, Samut Songkhram, Thailand [in Thai]. PSAKU International Journal of Interdisciplinary Research, 6(1), 35–42.
Tissamana, A. (2012). Two decades of Pak Moon Dam problem case Ubon Ratchathani Province: Lesson learned from people movement for environmental conflict resolution [in Thai]. Sripatum Review of Humanities and Social Sciences, 12(2), 187–195.
UNDP. (2012). UNDP strategy on civil society and civic engagement. New York: United Nations Development Programme.
Upatcha, B. (2020). The formation of civil society in Southern of Thailand: Crisis or opportunity for environment management in community [in Thai]. Journal of Social Development, 22(1), 123–141.
Vichaisarn, V., Khaisang, G., Thongyindee, P., Champar-ngam, N., Vesdapunt, K., & Sunson, R. (2021). Factors affecting water management, water conservation and participation in water management and community water conservation along the sending untreated water canal [in Thai]. EAU Heritage Journal: Social Science and Humanity, 11(3), 42–55.
Wasi, P., Samut, W., Euasriwong, N., Laothammatat, A., Na Chiangmai, C., Thachapera, K., Boonmee, T., Wattanasriritham, P., & Subphawong, C. (1998). Civil society [in Thai]. Bangkok: Matichon.
Wetlands in Isan. (2023, January 27). Vulnerable groups of societies, impact of a big development project of water management [Video] [in Thai]. https://www.facebook.com/watch/?v=598497802096472
Wuttisela, P., Komontein, B., & Khanema, P. (2015). Lead adsorption by soils in seasonally flooded forests, Maha Sarakham Province [in Thai]. King Mongkut's Agricultural Journal, 33(2), 93–101.
Yanyongkasemsuk, R. (2017). Citizenship of civil society leaders [in Thai]. Burapha Journal of Political Economy, 5(2), 1–26.
