การวิเคราะห์การประกอบสร้างวาทกรรมความเป็นชาติ ผ่านความรู้ทางศาสนาในแบบเรียนสังคมศึกษา ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาและวิเคราะห์การธำรงรักษาความหมายและคุณค่าของความเป็นชาติไทยผ่านความรู้ทางศาสนาด้วยตัวบทในแบบเรียนสังคมศึกษาระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพโดยใช้วิธีการวิเคราะห์วาทกรรมเชิงวิพากษ์ตามแนวทางของแฟร์คลัฟ บนกรอบแนวคิดชุมชนจินตกรรมและแนวคิดอำนาจเหนือชีวิต จากตัวบทในแบบเรียนสังคมศึกษาระดับมัธยมศึกษาตอนปลายที่คัดเลือกในส่วนที่มีความสัมพันธ์กับศาสนาและชาติไทย จำนวน 13 เล่ม ผลการวิจัยแสดงให้เห็นว่า วาทกรรมในแบบเรียนได้สร้างความเป็นชาตินิยมทางวัฒนธรรมที่มุ่งเน้นธำรงรักษาสถานะเดิมทางสังคมเอาไว้ โดยมีการใช้กลวิธีทางภาษาที่หลากหลายเพื่อถ่ายทอดวาทกรรมและอุดมการณ์ที่ซ่อนอยู่ในตัวบท ตลอดจนเปิดเผยภาคปฏิบัติการทางวาทกรรมความเป็นไทย ว่าเป็นการสืบทอดจรรโลงเสาหลักของสังคมไทย อันได้แก่ ชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ และวัฒนธรรมไทย แบบเรียนมีผลต่อสังคม และอิทธิพลของสังคมก็ส่งผลต่ออุดมการณ์ในแบบเรียน โดยตัวบทแสดงให้เห็นว่าคนในสังคมยังเน้นการสืบสานและรักษาวัฒนธรรมไทย โดยอุดมการณ์ต่าง ๆ ที่อยู่ในตัวบทของแบบเรียนสื่อไปยังผู้อ่านผ่านกลวิธีทางภาษาที่หลากหลายมีความสัมพันธ์กับบริบทที่รายล้อมตัวบทของแบบเรียน เนื่องจากแบบเรียนผลิตขึ้นภายใต้การดูแลของหน่วยงานภาครัฐ จึงทำให้แนวนโยบายต่าง ๆ ของรัฐ เข้าไปมีอิทธิพลต่อการสื่ออุดมการณ์ต่าง ๆ ในตัวบทแบบเรียน ซึ่งรัฐกำหนดให้เด็กทุกคนต้องเข้ารับการศึกษาในระบบการศึกษาขั้นพื้นฐานทั่วประเทศ จำเป็นต้องใช้แบบเรียนนั้นสามารถเข้าถึงแบบเรียนได้อย่างสะดวก อุดมการณ์ต่าง ๆ ในตัวบทแบบเรียนจึงแพร่กระจายไปสู่สังคมในวงกว้างได้