นิเวศวิทยาวัฒนธรรม: การถือครองกรรมสิทธิ์ที่ดิน กลุ่มชาติพันธุ์ม้ง ชุมชนห้วยหาน จังหวัดเชียงราย

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ แบบปรากฏการณ์วิทยา มีวัตถุประสงค์เพื่อนำแนวคิดนิเวศวิทยาวัฒนธรรมมาอธิบายการถือครองกรรมสิทธิ์ที่ดินกลุ่มชาติพันธุ์ม้ง ชุมชนห้วยหาน อำเภอเวียงแก่น จังหวัดเชียงราย ผู้ให้ข้อมูลสำคัญคือ ผู้อาวุโสด้านวัฒนธรรมชุมชน จำนวน 5 คน และผู้อาวุโสประจำตระกูลแซ่ 5 คน การตรวจสอบคุณภาพงานวิจัยโดยผู้ทรงคุณวุฒิคือ ผู้ใหญ่บ้าน ผลการวิจัยพบว่า กลุ่มชาติพันธุ์ม้งเลือกทำเลที่ตั้งชุมชนตามความเชื่อของบรรพบุรุษที่กำหนดลักษณะภูมิประเทศที่เหมาะสมและข้อห้ามสำหรับการตั้งชุมชน และข้อตกลงร่วมระหว่างรัฐบาลกับกลุ่มผู้ร่วมพัฒนาชาติไทย การถือครองกรรมสิทธิ์ที่ดินเป็นของผู้บุกเบิกที่ดินอันเป็นลักษณะของการถือครองตามจารีต ถ่ายโอนกรรมสิทธิ์ที่ดินเป็นของบุตรชายผู้สืบทอดตระกูลแซ่ ส่วนบุตรสาวจะไม่ได้รับสิทธิ์นั้น เสถียรภาพในการถือครองกรรมสิทธิ์ที่ดินจากการจัดระบบบริการสาธารณะในชุมชนและการถือครองกรรมสิทธิ์ที่ดินโดยไม่มีเอกสารสิทธิการถือครองที่ดิน จารีตประเพณีการถือครองที่ดินเป็นการถือครองตามจารีต ความยุติธรรม การจัดการข้อพิพาทกรรมสิทธิ์ที่ดิน ด้วยกระบวนการยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ การเปลี่ยนแปลงรูปแบบการถือครองกรรมสิทธิ์ที่ดินด้วยการซื้อขายที่ดินเกิดจากการเพิ่มขึ้นของราษฎรอย่างรวดเร็ว จากการเข้ามาของกลุ่มม้งผู้อพยพลี้ภัยขององค์การสหประชาชาติ ประกอบกับการควบคุมการบุกเบิกพื้นที่ป่าไม้โดยเจ้าหน้าที่รัฐ ซื้อขายที่ดินทำได้เฉพาะราษฎรภายในชุมชน หากเป็นการซื้อขายที่ดินให้กับราษฎรต่างชุมชนต้องได้รับการพิจารณาจากคณะกรรมการหมู่บ้าน